Cờ tướng Khai cuộc cẩm nang - Trần Tấn Mỹ, Lê Thiên Vị, Phạm Tấn Hoà, Quách Anh Tú

Cờ Tướng Khai cuộc cẩm nang

Tác giả: Trần Tấn Mỹ, Lê Thiên Vị, Phạm Tấn Hoà, Quách Anh Tú

Sách "Cờ Tướng Khai cuộc cẩm nang" là một trong những quyển sách tiếng Việt rất có giá trị về
khai cuộc. Bạn có thể tìm thấy ở quyển này những kiến thức cơ bản về khai cuộc như mục tiêu của khai cuộc, cách chơi khai cuộc. Sách đã đề cập đến hầu hết các loại khai cuộc phổ biến cùng nhiều biến. Các khai cuộc và biến này đã được các tác giả phân loại khoa học và bình chú công phu...
Lưu ý:
Nhóm tác giả sách Trần Tấn Mỹ, Lê Thiên Vị, Phạm Tấn Hoà, Quách Anh Tú vừa là những kỳ thủ rất nổi tiếng, vừa là các huấn luyện viên và người nghiên cứu cờ lâu năm. Đặc biệt họ đều là những người rất tâm huyết với việc truyền bá các kiến thức cờ và đào tạo lớp trẻ.


Lời nói đầu
Khai cuộc là một vấn đề chiến lược rất rộng lớn. Muốn nghiên cứu sâu phải có một tập thể các chuyên gia nhiều kinh nghiệm mới thực hiện được. Liên đoàn cờ trong những năm gần đây, bước đầu nghiên cứu một số thế trận nổi tiếng, thịnh hành, giúp phần nào tư liệu cho các bạn hội viên và người hâm mộ Cờ Tướng gần xa tham khảo. Tuy các tài liệu đó chưa phải là những công trình nghiên cứu sâu nhưng nó chỉ phù hợp với những bạn có trình độ khá, còn phần đông các bạn chơi cờ trình độ yếu chưa thể tiếp thu được.
Để đáp ứng phần nào nguyện vọng của số đông này, chúng tôi cho xuất bản quyển "Cờ Tướng khai cuộc cẩm nang" nhằm hướng dẫn lại những vấn đề thuộc phần kiến thức phổ thông. Đối tượng chủ yếu là những bạn chơi cờ trình độ trung bình trở xuống, đặc biệt là nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của các em thanh thiếu niên mới bước đầu tiếp cận với Cờ Tướng. Nhưng đối với các bạn huấn luyện viên, hướng dẫn viên về cờ, sách cũng cung cấp nhiều tư liệu có giá trị về phương pháp sư phạm để các bạn tham khảo giảng dậy.
Sách gồm bốn chương, với chương đầu nhấn mạnh ý nghĩa và tầm quan trọng của khai cuộc. Qua chương này gợi ý hướng dẫn cho người chơi một phương pháp thẩm định, đánh giá thế cờ, đồng thời trình bầy rõ khái niệm về thế và lực, quyền chủ động và vấn đề lời quân, lời chất. Nhưng trọng tâm của sách là ở chương hai và chương ba: chương hai trình bầy cụ thể những nguyên tắc cơ bản trong khai cuộc, còn chương ba hướng dẫn cách đi tiên và cách đi hậu. Thực chất chương ba chỉ để minh hoạ rõ hơn các vấn đề trong chương hai và giúp cho người đọc quán triệt đầy đủ các nguyên tắc ra quân. Mặt khác, qua hai chương này, bằng những ván cờ sinh động gợi lên những ý niệm ban đầu về chiến lược, về kế hoạch bố trí quân để tấn công, phản công hay phòng ngự. Và tuy chủ đề đi sâu giai đoạn khai cuộc nhưng qua các ván đấu của các danh thủ, giai đoạn trung cuộc và tàn cuộc cũng được nêu ra với những đòn chiến thuật truy quân, ăn quân, đổi quân, giành thế, thí quân cùng những pha phối hợp chiếu bí rất ngoạn mục, hấp dẫn. Điều này phù hợp với trình độ và tâm lý của những người mới tiếp cận với bộ môn cờ. Phần cuối cùng là chương mở rộng kiến thức, giới thiệu một số thế trận thông dụng hiện đại, làm cơ sở bước đầu để sau này anh em có điều kiện đi sâu nghiên cứu chuyên cuộc.

Chương I Khai cuộc - mấy khái niệm cơ bản

I. Ý nghĩa và tầm quan trọng của khai cuộc

Xét theo thứ tự thời gian, một ván cờ thường được chia làm ba giai đoạn: khai cuộc, trung cuộc
và tàn cuộc. Sự phân chia này tuy có tính cách qui ước nhằm dễ dàng nghiên cứu nhưng nó phản
ánh một thực tế là có giai đoạn mở đầu rất quan trọng. Giai đoạn này gồm bao nhiêu nước thì
chưa có sự thống nhất giữa những nhà nghiên cứu, nhưng thông thường người ta cho rằng giai
đoạn này phải kéo dài từ 8 đến 12 nước đi đầu tiên. Sở dĩ nói giai đoạn này rất quan trọng vì nó
thực sự có ý nghĩa quyết định đến toàn bộ quá trình diễn biến ván cờ. Ta thấy nhiều ván do khai
cuộc tồi nên kết thúc sớm, không có giai đoạn tàn cuộc, thậm chí do khai cuộc lỗi lầm nghiêm
trọng cũng không có cả giai đoạn trung cuộc.
Nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của khai cuộc phải trải qua nhiều chặng đường lần lần
mới sáng tỏ, vì không phải từ thời xa xưa các tay cờ đã có ngay được những nhận thức đúng đắn.
Bởi thời trước, hầu hết các tay cờ đều nhận định rằng ván cờ căng thẳng, quyết liệt và nổi rõ sự
hơn kém là ở giai đoạn trung cuộc và tàn cuộc. Như vậy theo họ nghĩ, hai giai đoạn sau phải
quan trọng, quyết định hơn giai đoạn đầu. Với nhận thức như thế nên họ chỉ quan tâm nghiên
cứu trung cuộc và tàn cuộc, ít khi chịu gia công học tập và nghiên cứu khai cuộc. Trong khi đó
một số danh kỳ các thế kỷ trước có lúc đua nhau nghiên cứu tổng kết cờ tàn và cờ thế nên vô
hình trung củng cố thêm những nhận thức lệch lạc trên. Điều tệ hại là nó tác động khiến một số
tay cờ có quan điểm đánh giá rất thấp vai trò của khai cuộc và coi như không cần thiết phải
nghiên cứu. Họ nghĩ "vô chiêu thắng hữu chiêu" là không cần học tập, chơi không bài bản cũng
thắng được những người chơi theo sách vở, nhưng họ không biết muốn chơi được kiểu "vô
chiêu" lại càng phải nghiên cứu, học tập kỹ hơn ai hết. Đến đầu thế kỷ 20 thì mọi chuyện đã sáng
tỏ, hầu hết các danh thủ đều khẳng định khai cuộc có tầm quan trọng đặc biệt. Những ai chơi cờ
theo ngẫu hứng trong khai cuộc đều không thể đương cự được với những người có học tập,
nghiên cứu. Chính từ thực tiễn thi đầu các danh thủ đã rút ra kết luận đó. Nhưng rồi lại có những
quan điểm lệch lạc khác khi có một số người lại đề cao quá mức giai đoạn này. Cho nên đã có
lúc cũng nổi lên những cuộc tranh luận xung quanh nhận định, đánh giá lại vị trí và tầm quan
trọng của khai cuộc. Cuối cùng người ta đã phân tích khách quan và thống nhất kết luận rằng cả
ba giai đoạn khai, trung, tàn cuộc đều có ý nghĩa và tầm quan trọng quyết định, và các giai đoạn
đều có mối quan hệ khăng khít với nhau. Chơi khai cuộc tốt thì mới có một trung cuộc ưu thế và
từ một trung cuộc ưu thế mới dẫn về một tàn cuộc thắng lợi. Tuy nhiên để thấy rõ tầm quan trọng
nổi bật của khai cuộc người ta thường nêu một tỷ lệ đáng tham khảo là phần khai cuộc quyết
định 40%, còn phần trung và tàn cuộc mỗi giai đoạn quyết định khoảng 30%.
Tóm lại, khai cuộc là giai đoạn triển khai các lực lượng, khởi sự từ nước đi đầu tiên và chấm dứt
với sự điều động hầu hết các quân chủ lực ở cả hai cánh để tạo thành một thế trận tấn công hoặc
phòng thủ. Việc hình thành một thế trận phải xuất phát từ một kế hoạch hẳn hoi, đó là chiến lược
dàn trận của người điều khiển trận đấu.
II. Mục tiêu ván cờ và mục tiêu trong khai cuộc

Để hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của những nước đi trong chiến lược dàn quân, ta cần phải nắm
vững mục tiêu trong khai cuộc. Bài học đầu tiên cho những người mới học chơi cờ đã chỉ rõ
"chiếu bí Tướng đối phương là mục tiêu chính của ván cờ", nhưng trong giai đoạn khai cuộc,
mục tiêu này chỉ là một mục tiêu phụ. Bởi lẽ giai đoạn này các quân cờ mới được triển khai,
chưa có điều kiện gì để bắt bí Tướng đối phương. Tất nhiên trong một vài trường hợp hãn hữu,
gặp phải đối phương chơi quá tồi hay đãng trí thế nào đó ta cũng có thể bắt được Tướng ngay
trong khai cuộc. Nhưng với những đối thủ tương đối có trình độ thì mục tiêu trong khai cuộc
phải đặt thấp hơn, không thể chủ quan đặt mục tiêu quá cao, sẽ là điều không tưởng đối với
những người chơi cờ ngay nay. Hẳn nhiên những mục tiêu đề ra trong khai cuộc phải luôn gắn
với mục tiêu tối hậu và chiếu bí kẻ địch.

Vậy thì mục tiêu trong khai cuộc là gì?
Những nước triển khai quân hợp lý, chính xác trong khai cuộc sẽ tạo một nền tảng vững chắc
cho một thế trận trước khi chuyển sang giai đoạn trung cuộc. Như vậy mục tiêu ban đầu trong
khai cuộc là các quân phải cố giành cho được những vị trí thuận lợi trên bàn cờ, tiếp đó là tiêu
diệt một bộ phận nhỏ sinh lực địch - thường là một hai con Tốt. Từ những thắng lợi nhỏ đó dẫn
đến những ưu thế làm nền tảng vững chắc cho trung cuộc và tàn cuộc. Mặt khác cũng đòi hỏi
trong thế trận của ta không được có những điểm yếu - những điểm mà ta phải luôn canh chừng
đối phương khai thác gây khó khăn cho ta. Ngược lại, ta phải cố gắng không cho đối phương
chiếm những vị trí tốt, tìm cách phong tỏa ngăn cản để đối phương triển khai càng chậm càng tốt
hoặc uy hiếp, đe dọa ngay những điểm yếu của họ.
Trong Cờ Tướng người ta thường phân biệt các trường hợp để đánh giá: nếu ta đi trước, các quân
chiếm vị trí tốt và chực chờ tấn công, buộc đối phương phải đề phòng đối phó, người ta gọi đó là
giành quyền chủ động, ngược lại là đối phương bị động. Đó là mức thấp nhất của một ưu thế.
Trường hợp ta tiêu diệt 1-2 con Tốt hoặc Mã thì chỉ mới là lời quân, nếu ta đồng thời cũng giữ
quyền chủ động thì đó mới là một ưu thế. Thông thường người ta quan niệm giành được quyền
chủ động là được tiên còn bị động đối phó là hậu thủ. Trong nhiều trường hợp bên được tiên chơi
không chính xác bị đối phương trả đòn, phản kích phải chống đỡ thì gọi là mất tiên, còn bên đối
phương gọi là phản tiên. Như vậy có thể nói mục tiêu của khai cuộc đối với bên đi tiên vốn nắm
quyền chủ động thì phải tiếp tục giữ cho được quyền chủ động này lâu dài, tiến lên kiếm lời 1-2
Tốt hoặc nếu có thể thì lời quân (hơn 1 Mã hoặc 1 Pháo) hay lời chất (Pháo hoặc Mã đổi lấy Xe).
Trong kế hoạch tiêu diệt sinh lực địch, có khi người ta cũng nhằm đến việc lời Sĩ hoặc Tượng
của đối phương để chuẩn bị điều kiện thuận lợi cho giai đoạn trung, tàn cuộc sau này. Còn đối
với bên đi hậu vốn phải bị động chống đỡ cần cố gắng chơi chính xác để không cho đối phương
khai thác tấn công, lần lần đưa đến thế cân bằng. Nếu đối phương sơ hở phải kịp thời khai thác
trả đòn giành lại quyền chủ động rồi tiến lên giành ưu thế.
Lúc này cần nói rõ thêm vấn đề ưu thế với vấn đề lời quân, lời chất. Vì những vấn đề này thường
xuyên đặt ra cho mọi đối thủ, đặc biệt là thường nẩy sinh ngay trong khai cuộc.
Như trên đã nêu, thông thường người ta đánh giá một thế cờ căn cứ vào hai yếu tố: nước tiên và
thực lực. Nước tiên là giành được quyền chủ động, còn thực lực là xem xét tương gian quân số
đôi bên. Nếu một bên có cả hai yếu tố vừa chủ động, vừa hơn quân, hơn chất thì rõ ràng bên đó
đang chiếm ưu thế.
Nhưng trong thực tiến thi đấu thường xảy ra hiện tượng: một bên sẵn sàng hi sinh quân để giành
lấy thế chủ động tấn công, có thể uy hiếp đối phương rất mạnh thì người ta coi đó là ưu thế. Bên
lời quân, lời chất phải bị động đối phó thì không thể đánh giá là ưu thế được mà phải gọi là thất
thế. Muốn cứu vãn tình trạng bị uy hiếp bên thất thế thường phải hi sinh quân để giảm bớt áp lực
của đối phương.
Chẳng hạn ván cờ bên:
Trắng lời quân nhưng
thất thế, Đen lỗ quân
nhưng đang có thế tấn
công.
Như vậy giữa hai yếu tố
thế chủ động với lời
quân hoặc lời chất thì
yếu tố đầu luôn được
đánh giá cao hơn yếu tố
sau. Thế nhưng yếu tố
chủ động chỉ là một tình
thế tạm thời, nếu khéo
phát huy thì có thể biến
thành thắng lợi, ăn quân,
hơn chất trở lại hoặc
chiếu bí Tướng đối phương. Còn nếu không biết phát huy để đối phương tập hợp được lực lượng
chi viện xây dựng tuyến phòng thủ vững chắc thì yếu tố chủ động sẽ mất dần đi. Trong khi đó
yếu tố hơn quân, hơn chất thường là tình trạng kéo dài, nếu không có gì bắt buộc họ phải hi sinh,
trả quân, trả chất thì yếu tố này càng lúc càng trở nên quan trọng. Bởi vì khi thế cờ đã lập lại cần
bằng thì yếu tố lực lượng sẽ là yếu tố chi phối.
[1H1akaer1/9/4e4/p1p2c2p/9/2P4h1/P3P1p1c/C3C4/4H4/1REAKAE2w - - - 1]

Từ thế kỷ 16, 17 các danh kỳ đã nhận thức đúng đắn về hai yếu tố này nên bài "Kỳ kinh luận" có
ghi: "Bỏ quân cần được nước tiên. Bắt quân chớ để hậu thủ". Chu Tấn Trinh viết quyển "Quất
trung bí" đã lặp lại quan điểm này trong bài "Toàn chỉ" của mình và cho đến nay dù trình độ cờ
đã phát triển rất cao, vẫn chưa có một danh thủ nào tỏ ra phản bác quan điểm trên.

III. Những cơ sở để đánh giá một thế cờ

Khi tiến hành một ván cờ, luôn luôn phải đánh giá đi đánh giá lại tình hình diễn biến của nó.
Đánh giá không phải chỉ để biết ta đang bị động, cân bằng hay chủ động, hoặc đang ưu thế hay
kém phân, mà đánh giá còn để biết những chỗ mạnh, chỗ yếu của ta cũng như của đối phương.
Từ đánh giá, nhận định đúng thực chất tình hình thế trận, mới có thể đề ra một kế hoạch chơi tiếp
ở giai đoạn sau.
Thông thường, nếu đánh giá tổng quát để biết ai ưu thế, ai kém phân, người ta chỉ cần xem xét
hai yếu tố nước tiên và thực lực, còn như đánh giá toàn diện đầy đủ các mặt thì phải căn cứ vào
các yếu tố sau đây:

1. Vị trí các quân chủ lực

Xem xét vị trí các quân chủ lực gồm các quân Xe, Pháo và Mã là để thấy chúng có khả năng
kiểm soát các đường ngang, đường dọc hoặc các điểm trên bàn cờ. Nếu các quân kiểm soát được
nhiều đường nhiều điểm và có tính cơ động cao thì đó là chúng có vị trí tốt, có thể tiến sang tấn
công hoặc cần thiết có thể quay về phòng thủ.
Ở đây không dừng lại sự đánh giá một cách chung mà cần thiết phải đánh giá vai trò, tác dụng
từng quân cờ của ta cũng như của đối phương. Khi mới học chơi cờ, ta biết sức mạnh của một
Xe bằng hai Pháo hoặc bằng hai Mã cộng với một Tốt. Đó là đơn thuần so sánh sức mạnh vốn có
của các quân mà không nói gì đến vị trí của chúng. Nhưng khi tiến hành trận đầu thì các quân
luôn đứng ở những vị trí khác nhau, có quân ở vị trí tốt, có quân ở vị trí xấu. Như vậy việc so
sánh sức mạnh giữa các quân phải căn cứ vào sức mạnh và vị trí của nó tức là lực và thế của nó.
Như nói Xe 10, Pháo 5, Mã 4,5; đó là sức mạnh vốn có hay là "lực" của từng quân, còn vị trí của
nó đứng sẽ tạo nên một cái "thế" riêng biệt. Ta thấy lực của một quân cờ có thể tăng thêm hoặc
giảm đi do thế đứng tốt hay xấu. Trong từng ván cờ cụ thể, ta thấy đôi khi Mã mạnh hơn Pháo
hoặc mạnh hơn Xe, thậm chí Tốt có khi mạnh hơn cả Pháo lẫn Xe.
Lạc nước, hai Xe đành bỏ phí
Gặp thời, một Tốt cũng thành công.
(Thơ Hồ Chủ tịch)
Để giúp người mới học chơi cờ biết được sức mạnh vốn có của các quân, những nhà nghiên cứu
đã đưa ra một bảng so sánh như sau:
Nếu khởi đầu lấy con Tốt làm chuẩn để định giá trị sức mạnh của nó là 1 thì các quân khác có
giá trị so sánh là:
• Mã 4,5
• Pháo 5
• Xe 10
• Sĩ 2
• Tượng 2,5
• Tướng không định được, vì mất Tướng bị xử thua nên không thể so sánh. Tuy nhiên
trong một số trường hợp Tướng cũng có thể trợ công khiến nó có giá trị bằng một trong
ba loại quân chủ lực.
Nói Tốt có sức mạnh là 1 nhưng khi đã qua hà phải đánh giá sức mạnh của nó là 2. Trường hợp
có hai Tốt qua hà mà chúng liên kết được với nhau phải thấy sức mạnh nó tăng lên, không phải 2
+ 2 = 4 mà phải là 4, 5 hoặc 5, nghĩa là tương đương sức mạnh của một Mã hoặc một Pháo. Còn
con Tốt đầu cũng phải thấy nó quan trọng hơn các con Tốt khác. Không phải chỉ có các Tốt qua
hà liên kết mới tăng thêm sức mạnh mà các quân chủ lực có chỗ đứng tốt, liên kết phối hợp nhau,
sức mạnh của chúng cũng được nhân lên nhiều hơn, khác hẳn với trường hợp chúng đứng riêng
lẻ, tản lạc. Với bảng giá trị trên cho phép các đấu thủ tính toán thiệt hơn khi đổi quân, nhưng đó
chỉ là sức mạnh ban đầu, còn sức mạnh thực tế thì phải xem xét kỹ vị trí của từng quân trong một
thế cờ cụ thể. Không thể đổi một con Mã hay lấy một con Pháo dở thậm chí lấy một con Xe dở
mà tưởng là lời chất để rồi xổng mất ván cờ.

2. Yếu tố lực lượng

Lực lượng là một yếu tố quan trọng thường quyết định thắng lợi của ván cờ. Nếu không có
những tình huống sơ hở để bị các đòn phối hợp chiếu bí thì thường bên nào hơn quân hoặc hơn
chất sẽ giành thắng lợi cuối cùng. Như Xe, Pháo, Mã phải thắng Xe, Mã bền Sĩ, Tượng hoặc Xe,
Pháo và một Tốt phải thắng Xe bền Sĩ, Tượng.
Tuy nhiên như trên đã nêu, quân cờ bao giờ cũng có lực và thế cho nên không phải chỉ tính sức
mạnh đơn thuần bằng quân số. Điều này giải thích vì sao có nhiều ván cờ đông quân hơn mà
thua, ít quân hơn mà chiến thắng, đó là do thế cờ quyết định. Mà thế cờ là do nhiều quân tạo nên,
chúng liên kết phối hợp nhau làm tăng sức mạnh của chúng. Do đó yếu tố lực lượng thường
được nêu ra sau yếu tố vị trí của các quân.
Thế nhưng cũng không nên cường điệu quá đáng yếu tố vị trí và đánh giá thấp yếu tố lực lượng.
Có thể trong giai đoạn khai cuộc và trung cuộc thì yếu tố vị trí các quân giữ vai trò chi phối
nhưng khi chuyển sang giai đoạn tàn cuộc thì yếu tố lực lượng càng lúc càng nổi rõ hơn.
Trong khi xem xét yếu tố lực lượng không thể xem nhẹ vai trò của các quân Tốt. Tạm thời một
lúc nào đó, các Tốt chưa đóng vai trò gì đáng chú ý, nhưng khi bắt đầu kết thúc giai đoạn khai
cuộc, chuyển qua trung cuộc thì các Tốt thường nổi lên như những nhân tố quan trọng, thậm chí
quyết định thắng, bại hay hòa trong giai đoạn trung tàn. Nêu điểm này để thấy, ngay trong giai
đoạn khai cuộc các danh thủ thường đặt mục tiêu giành thế chủ động và kiếm lời Tốt là tốt lắm
rồi.

3. Yếu tố hệ thống phòng thủ

Đánh giá một thế cờ phải đánh giá cả hệ thống phòng thủ của hai bên. Hệ thống phòng thủ chủ
yếu là nói vai trò của các quân Sĩ, Tượng, cả Tốt đầu và 1-2 quân chủ lực bảo vệ, che chở chúng.
Nếu chúng được bố trí trong thế liên hoàn, gắn bó chặt chẽ nhau để nương tựa nhau, bảo vệ cho
Tướng là một hệ thống phòng thủ mạnh và ngược lại là một hệ thống phòng thủ tồi, có khiếm
khuyết.
Một bên có thể hơn về lực lượng nhưng không chắc giành được thắng lợi nếu đối phương có hệ
thống phòng thủ vững chắc. Còn một bên tuy lực lượng ít hơn nhưng có khả năng giành chiến
thắng do hệ thống phòng thủ của đối phương sơ hở hay sứt mẻ, không đủ sức chống đỡ.
Với kinh nghiệm trận mạc, các danh thủ có nhiều cách công phá các hệ thống phòng thủ, từ tấn
công chính diện đến tấn công cánh. Nếu cần thiết, họ bỏ Mã đổi lấy Tượng, thậm chí bỏ cả Xe
đổi lấy Sĩ để làm cho thế phòng thủ của đối phương yếu đi rồi phối hợp quân tiến lên chiếu bí.
Tuy nhiên không phải bao giờ hi sinh quân để phá hệ thống phòng thủ của đối phương cũng đều
giành được thắng lợi. Trong từng thế cờ cụ thể, mới thấy rõ lúc nào hi sinh là đúng, lúc nào hi
sinh là không đúng và cũng từ những kiểu tấn công này, những tay cờ chơi thường xuyên có
nhiều kinh nghiệm, hiểu sâu bản chất của những hệ thống phòng thủ, phân biệt được thế nào là
phòng thủ vững chắc, thế nào là phòng thủ kém hiệu quả. Có nhiều hệ thống phòng thủ, đôi khi
nhìn bề ngoài tưởng là yếu kém nhưng lại đảm bảo hiệu quả hơn hết, ngược lại có một số hệ
thống phòng thủ với các quân liên hoàn nhưng đó lại là hiện tượng bên ngoài, chỉ vững chắc tạm
thời mà thôi; khi đối phương hi sinh quân, đột phá thì toàn bộ hệ thống tan rã rất nhanh chóng.
Đây là những vấn đề rất lý thú mà phần sau chúng ta sẽ khảo sát trực tiếp trong những ván cờ
minh họa ở chương II và III.

IV. Thẩm định, đánh giá một số ván cờ cụ thể

Sự khác biệt giữa người chơi cờ giỏi với người chơi cờ kém không phải ở chỗ khả năng tính toán
được nhiều hay ít số lượng nước đi mà sự khác biệt chính là sau một loạt nước đi, người chơi
giỏi đánh giá được nhanh chóng và chính xác bên nào ưu, bên nào kém; còn người chơi dở
không thể đánh giá đúng được. Nhắc lại điều này để nói vấn đề thẩm định, đánh giá thế cờ sau
một vài nước đi là rất cần thiết và nếu đánh giá chính xác nó sẽ quyết định rất lớn cho bước
thắng lợi tiếp sau. Thế có nghĩa là chơi một ván cờ không phải chỉ thẩm định đánh giá một lần,
mà đó là một việc thường xuyên, nó luôn đi kèm với việc chọn lựa phương án và tính toán nước
đi. Trong giai đoạn khai cuộc, việc thẩm định, đánh giá này càng giữ vai trò quan trọng, đôi khi
quyết định hẳn cho sự thắng bại sau này.
Chúng ta học tập cách thẩm định, đánh giá của một số danh thủ qua những thế cờ cụ thể sau đây.
Thế số 1: Lưu Tinh - Thái Ngọc Quang
Năm 1974, danh thủ Lưu Tinh gặp tay cờ Thái Ngọc Quang ở một giải cờ, họ đã chơi trận
Nghịch Pháo như sau:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. X2-3 X1-2 6. P8-6
Mới khai cuộc mấy nước, Lưu Tinh đã uy hiếp con Mã 7 của đối phương, đánh giá đối phương
phải lo chạy Mã, có thể 6...M3 /5 để rồi sau đó phải rời bỏ Pháo đầu bằng P5-4 và lên Tượng
đầu. Do đánh giá như vậy nên Trắng ung dung chơi 6. P8-6 chờ đối phương chống đỡ. Thế
nhưng Thái Ngọc Quang không chống đỡ mà đi:
6. ... X2.8!
Lưu Tinh chẳng cần xem trước xem sau ăn ngay Mã đối phương.
7. X3.1
Như vậy là Quang hi sinh Mã để mở đợt phản công. Ta xem Đen phản công như thế nào:
7. ... P8.7 8. M3/2 P5.4
9. S6.5 X8.9 10. P6/2
Nước thứ 9, Trắng không lên S4.5 vì đánh giá sau khi 9...X8.9 10.X3 -4 X8-7 11.X4.7 X7/3
12.P6.1 P5/2, Đen lỗ 1 Mã nhưng có thế công mạnh, vì vậy chọn phương án lên Sĩ cánh trái tốt
hơn.
Nước thứ 10, Trắng chơi P6 /2 vì thấy Đen có đòn "đánh xuyên tâm" X2 -5 ăn Sĩ chiếu buộc
S4.5 rồi Đen đi X8 -7 ăn Tượng chiếu bí. Trắng lui Pháo về thủ thì Đen không chơi được đòn
xuyên tâm này.
10. ... X8-7?
Đến đây bộc lộ tâm lý nôn nóng của Thái Ngọc Quang. Anh cho rằng ăn Tượng xong, X2-5 thì
Trắng cũng hết đỡ. Nếu chịu khó phân tích thì sẽ phát hiện cách chống đỡ của đối phương, do đó
chọn phương án "đánh nguội" một nước trước đã. Đó là: 10...T3.5!
Bây giờ Trắng có hai khả năng chống đỡ:
a) Một là 11. X9.1 X2-1 12. M8.7 P5-9! 13. M7/9 P9.3 14. S5.4 P9-7 15. S4.5 P4-6, Đen lợi thế.
b) Hai là 11. X3/3 C5.1 12. X3-4 P5/1! 13. X9.2 X8-7 14. X4/3 X7/3 15. X9-6 X7-3 16. X6.3
P5-8 17. X4-2 P8-3, Đen chủ động tấn công.
Bây giờ ta xem Lưu Tinh đối phó và kết thúc ván cờ:
11. X9.1 X2-1 12. M8.7 X1-2
13. M7.5 T3.5 14. M5.6 M3/5
15. X3-5 X7/3 16. X5/1 X2/6
17. P6.4
Ở nước 17, Trắng không cần suy nghĩ vì thế cờ Đen thua rõ, chứ nếu Trắng chơi 17. X5-3 thắng
nhanh hơn.
17. ... X7.1 18. P6-5 X7-5
19. T7.5 X2-4 20. X5-7
Thế số 2: Lý Quảng Lưu - Tiền Hồng Phát
Năm 1977, Lý Quảng Lưu gặp Tiền Hồng Phát ở giải toàn quốc Trung Quốc. Lý cầm Trắng đi
trận Tiên Nhân Chỉ Lộ, Tiền đối phó bằng Pháo đầu. Ván cờ diễn ra như sau:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. B3.1 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 B3.1 4. P2-1 M2.3
5. M8.7 X9.1 6. X9.1 X1.1
7. X9-4 X1-4 8. S4.5 M3.4
9. X4.4
Lý đánh giá đưa Xe kỵ hà buộc đối phương 9...M4.3 10. X4-7 ăn Tốt đuổi Mã khiến Mã 7
Trắng trở nên linh hoạt. Nếu như Đen đi 9... P2.2 thì 10. C7.1 M4.5 11. X4 -7 M5.3 12. P1-7,
Trắng vẫn giữ thế công. Còn Đen đánh giá khác, thấy trục lộ 7 của Trắng yếu, nhảy Mã lên để
rồi P5-3 phản công. Khi Trắng đưa Xe kỵ hà, Đen phát hiện nơi đó là điểm xấu, dễ bị công kích
khiến Đen thực hiện kế hoạch có phần thuận lợi hơn.
9. ... B7.1 10. X4-3 P5-3!
Trắng không thể bỏ chạy để B7.1 ăn Tốt qua hà. Đen đẩy Xe đen vào tử địa, liền tranh thủ cách
để diệt ngay.
11. X3.1 P3.1 12. X3.1 T7.5
13. X3-2 P2-8 14. X2.7 X9-8
15. X2-1 X4-2 16. P8-9 P3.3
17. M7/9 X2.7 18. P9-5 X2-1
19. P5.4 S4.5 20. P1.4 X8.2
21. P5/1 X1-3 22. T3.5 P3.1
23. M3/4 M4.5 24. B3.1 Tg5-4
25. P1/2 X8-4
Đến đây Trắng chịu thua vì không còn khả năng phản đòn, trong khi Đen phối hợp làm thua
trong mấy nước tới.
Thế số 3: Thái Phúc Như - Hồ Vinh Hoa
Năm 1973 tại Quảng Châu có một trận đấu giao hữu giữa Thái Phúc Như và Hồ Vinh Hoa. Trận
đấu diễn ra rất sôi nổi, Thái cầm Trắng chơi Pháo đầu tấn công, Hồ cầm Đen chơi Uyên Ương
Pháo đối công.
Đánh đến nước thứ 11, tạo thành thế cờ bắt đầu như bàn cờ dưới.
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)

Bây giờ đánh giá thế nào?
Về lực lượng thì Trắng lỗ mất Tốt đầu nhưng các quân Trắng đang chiếm các vị trí tốt, hai Xe
chận yếu đạo với Pháo đầu Mã dội đang thế tấn công, con Pháo 8 cũng sẵn sàng qua hà phối hợp.
Trước mắt Trắng không sợ một phản đòn nào của Đen nên vấn đề đặt ra cho Trắng là làm sao
khuếch đại ưu thế để tiến lên giành thắng lợi. Còn đối với Đen đang lời Tốt đầu đang chực chờ
đưa Tốt qua bắt quân đối phương. Nếu đổi bớt Pháo thì áp lực trung lộ của Trắng giảm. Nhược
điểm của Đen nổi rõ là một Mã chưa lên, một Xe kẹt trong góc, các quân khó lòng phối hợp để
tạo một sức mạnh phòng ngự hiệu quả. Từ đánh giá, thẩm định rõ các mặt, Trắng quyết đổi bớt
quân để đưa thế cờ sang một giai đoạn mới có lợi cho Trắng, đòn chiến thuật diễn ra như sau:
12. M5.6! B5.1
Vì sao Đen chơi như vậy? Vì Đen phân tích đánh giá phương án diễn ra như sau:
a) Nếu 12... M3.4 13. X6.1 P5 -7 14. P8.7 M8.6 15. X6-5, Đen ưu rõ
b) Nếu 12... P5 -8 13. M6.5 T3.5 14. X4.6 X1-2 15. X4-5 S6.5 16. P8-6, Đen khó chống đỡ.
c) Nếu 12... P5 -7 13. P5-2 M8.6 (nếu 13... P8 -6 14. M6.7 P6-3 15. X6.5 Tg-4 16. X4.8 Tg.1 17.
P2.6, chiếu ăn lại Xe, ưu thế) 14. M6.7 P8-3 15. P2.6 X9-6 16. X4.6 P3-6 17. X6-4, bắt Đen một
quân.
d) Nếu 12... X1 -4?? 13. M6.5 X4.4 14. M5.3 M8.6 15. X4.7 M3.5 16. X4/2 P5-6 17. X4.2 Trắng
cũng thắng.
Trắng chơi một đòn chiến thuật bất ngờ:
13. M6.4 P8/1
Nếu Đen ham bắt Xe: 13...C5-4 thì 14.M4.3 M8.6 15.X4.7 C4 -5 16.X4/1 P5-6 17.M3/1, Trắng
cũng lời quân. Còn nếu 13...P8 -6 thì 14.M4 /5 T5/7 thì còn có khả năng cầm cự.
14. M4.5!
Con Mã Trắng rất hay nhưng con Pháo giữa của Đen có thể chống đỡ lâu dài, bây giờ đổi đi.
Trắng vẫn còn ưu thế tấn công.
14. ... S6.5 15. X6-5 X9-8 16. B7.1
Trắng lại tiếp tục đổi Tốt để giành thế uy hiếp. Chính với ưu thế sẵn có. Trắng chơi nước này gây
thêm áp lực để rồi kết thúc thắng lợi ván cờ.
16. ... B3.1 17. P8-7 X1.1
18. X5-7 M3/1 19. X7.2 P8-9
20. M9.7 X1-4 21. X7-3 P9/1
22. M7.5 X4/1 23. M5.6 X4.2
24. X3-6 M8.7 25. X4.7 P9-6
26. X6-9
Đen chịu thua.

V. Vài nét về lịch sử phát triển khai cuộc

Để có thể tiếp cận với Cờ Tướng một cách thuận lợi, chúng ta cần tìm hiểu qua những chặng
đường phát triển của nó, đặc biệt là tìm hiểu về sự hình thành và phát triển của những thế trận ra
quân, tức là khai cuộc. Từ việc tìm hiểu này chúng ta sẽ có cái nhìn khái quát và dự kiến được
phần nào triển vọng của Cờ Tướng nói chung và các kiểu khai cuộc nói riêng trong tương lai.
Theo các nhà nghiên cứu thì Cờ Tướng tuy có nguồn gốc xuất hiện từ lâu đời nhưng phải đến thế
kỷ 12 các hình thức bàn cờ, quân cờ và các qui tắc, luật chơi mới được sửa đổi, bổ sung đầy đủ
giống như hiện nay. Vì từ đời nhà Đường, khoảng thế kỷ thứ 8, Cờ Tướng còn rất giống Cờ Vua,
các quân đi trên các ô chứ không phải trên các đường và chưa có các quân Pháo. Mãi đến cuối
đời Tống - tức là thời Nam Tống (1201 - 1276) mới có các quân Pháo, số Tốt giảm bớt, các qui
tắc, luật chơi thay đổi thì Cờ Tướng mới phát triển mạnh trong dân gian, và cũng bắt đầu từ đó
nhiều thế trận được xây dựng và định hình. Những thế trận đầu tiên xuất hiện là những trận đấu
Pháo, gồm Thuận Pháo và Nghịch Pháo. Theo các nhà nghiên cứu thì những thế trận này rất sôi
nổi và thịnh hành trong suốt nhiều thế kỷ. Do đó mà những quyển kỳ phổ cổ xưa nhất chỉ đề cập
đến các kiểu chơi này. Như Du hí đại toàn (?),Kim bằng thập bát biểnK, Thích tình nhã thú và
đặc biệt là Quất trung bí giới thiệu khá sâu sắc về các trận Thuận Pháo và Nghịch Pháo. Trong
các thế kỷ 15, 16 bắt đầu xuất hiện nhiều kiểu chơi mới, nhưng phải đến cuối thế kỷ 17, sau khi
Vương Tái Việt xuất bản quyển Mai hoa phổ thì các trận Bình Phong Mã, Đơn Đề Mã, Chuyển
Giác Mã và Quá Cung Pháo mới thực sự thịnh hành.
Có thể nói Cờ Tướng từ khi định hình đến thế kỷ 19 là thời kỳ khai phá, xây dựng nền tảng với
sự xuất hiện nhiều chiến lược dàn quân cơ bản để vào thế kỷ 20, Cờ Tướng tiến lên thời kỳ phát
triển rực rỡ đầy sáng tạo. Thế nhưng nhìn lại chặng đường từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 19, ngoài một
số thành tựu đáng phấn khởi, cũng cần thấy những mặt hạn chế của thời đại. Đó là số lượng cổ
phổ còn lưu lại quá ít và các danh kỳ viết sách, phần lớn nặng về "chủ nghĩa kinh nghiệm" chứ
chưa có sự phân tích, lý luận để làm sáng tỏ các vấn đề. Mặt khác, các tài liệu, sách cổ thường
không khách quan, trình bày các thế trận thiên lệch một bên nên không thuyết phục cao người
xem. Một số thế trận mang tư tưởng tấn công táo bạo, bất chấp nguy hiểm và không cần đếm xỉa
gì đến thế phòng thủ bên nhà, chỉ biết tấn công chiếu bí cho được Tướng đối phương mà thôi.
Điều này cho thấy các tài liệu, sách vở thời xưa chưa đặt vấn đề nghiên cứu một cách công bằng
và khách quan để người sau có thể kế thừa và phát huy một cách thuận lợi.
Sang thế kỷ 20, các danh thủ kế thừa tất cả những tinh hoa, thành tựu của những thế kỷ trước
nhưng đồng thời cũng thấy những mặt hạn chế trên nên họ ra sức sáng tạo bổ sung. Với quan
điểm đúng đắn, khách quan, họ nghiên cứu nhiều kiểu khai cuộc mới có kết hợp giữa lý luận và
thực tiến, so với những quyển kỳ phổ cổ xưa thì có một khoảng cách rõ rệt.
Các thế trận mới như Tiên nhân chỉ lộ, Phản Công Mã, Thiết Đơn Đề, Uyên Ương Pháo, Sĩ Giác
Pháo... đều là những sáng tạo của các danh kỳ ở thế kỷ này, đã làm cho các kiểu ra quân thêm
phong phú, đa dạng. Thế nhưng các danh kỳ đương đại không dừng lại đó. Cùng với những trào
lưu cách tân, đổi mới trên các lĩnh vực văn học, nghệ thuật, thẩm mỹ, âm nhạc, hội họa... làng cờ
cũng có nhiều tư duy mới.
Thật vậy, làng cờ Trung Quốc cũng như làng cờ Việt Nam và nhiều nước khác từ các thập niên
60, 70 bỗng nổi lên những luồng gió mới muốn "cách tân" nhiều thế trận xưa cũ mà nhiều người
đã bắt đầu nhàm chán, để tạo ra những kiểu chơi mới hấp dẫn, sinh động hơn. Tư tưởng chiến
lược dàn quân hiện đại tuân thủ các nguyên tắc ra quân, tức là triển khai toàn diện quân hai cánh
rồi mới bắt đầu mở những đợt tấn công. Đa số các danh thủ đương đại đều thiên về tư tưởng tấn
công nhưng không mạo hiểm, liều lĩnh đến mức "chiến thắng hay là chết" mà phương châm phải
là "phi thẳng tất hoà". Do đó mục tiêu trong giai đoạn khai cuộc chủ yếu là giành thế chứ không
phải là ăn quân. Nếu đi trước thì phải duy trì lâu dài quyền chủ động tiến lên chiếm ưu thế và
phát huy ưu thế càng lúc càng lớn hơn; ngược lại bên đi sau cố gắng tranh giành các vị trí tốt,
hạn chế quyền chủ động của đối phương tiến lên đạt thế cân bằng và giành quyền chủ động.
Vấn đề thế và lực lượng như trên đã nêu, các danh thủ đều nhất trí với các quan điểm của những
người đi trước và biết tận dụng tạo nên nhiều tình huống căng thẳng, quyết liệt. Tiêu chuẩn của
những ván cờ hay chính là có nhiều tình huống gay cấn, căng thẳng và có những đòn đánh phối
hợp lý thú. Do đó kiểu chơi mới thường có những trường hợp hi sinh quân để lấy thế, đồng thời
né tránh những kiểu đổi quân đơn giản để tạo cho thế cờ thêm phức tạp. Những tình huống "các
hữu cố kỵ" tức là hai bên đều có những chỗ nguy hiểm "chết người", ngày trước người ta không
dám thực hiện thì ngày nay các danh thủ lại thích chơi, thử thách thần kinh lẫn nhau. Để duy trì
thế căng thẳng, phức tạp họ thường chuyển thế trận ban đầu thành những thế trận khác, như từ
Đơn Đề Mã thành Bán Đồ Liệt Thủ Pháo, từ Thuận Pháo thành Bình Phong Mã, Phản Công Mã
hay ngược lại. Điều này đòi hỏi những người chơi cờ hiện đại phải có một kiến thức rất uyên bác
về nhiều loại khai cuộc khác nhau.
Tóm lại, lịch sử hình thành và phát triển khai cuộc là một quá trình tiến lên không ngừng, từ chủ
nghĩa kinh nghiệm đến tinh thần khoa học, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, từ sơ khai đến hoàn
thiện và ngày càng hoàn thiện ở đỉnh cao hơn.
Biết được lịch sử hình thành và phát triển này để chúng ta luôn luôn nhạy bén với những cái mới,
nắm bắt được những thành tựu đương đại. Trên cơ sở này chúng ta cần phát huy ngày một cao
hơn, làm cho Cờ Tướng mãi mãi là một trò chơi trí tuệ luôn hấp dẫn, sinh động đối với cuộc
sống của con người.

Chương II Những nguyên tắc cơ bản trong khai cuộc

Đi sâu tìm hiểu một số sách cổ thì thấy người xưa có dạy những nguyên tắc chơi cờ. Đó là những
nguyên tắc chung chứ không nêu riêng cho phần khai cuộc. Chẳng hạn bài "Tượng dịch" của
Lưu Khắc Trang thời Nam Tống (1187 - 1269) nêu nhiều nguyên tắc chơi cờ rất đáng chú ý,
hoặc rõ nhất là "Mười bí quyết chơi cờ" nêu trong Sự lâm quảng ký (Phần "Nghệ văn loại") của
Trần Nguyên Tịnh cũng thời Nam Tống cho đến tận ngày nay nhiều điểm vẫn còn giữ nguyên
giá trị. Thế nhưng nếu đem những nguyên tắc này áp dụng cho khai cuộc thì còn chung quá và
nhiều điểm cũng không phù hợp.
Nay tổng kết kinh nghiệm của các danh thủ đương đại để vạch thành các nguyên tắc vận dụng cụ
thể vào khai cuộc thì rõ ràng và phù hợp hơn. Có bẩy nguyên tắc cơ bản cần chú ý sau đây:
1. Phải nhanh chóng triển khai toàn bộ quân chủ lực
2. Phải hình thành một thế bố trí quân linh hoạt
3. Phải sử dụng hợp lý các nước đi Tốt và Sĩ, Tượng
4. Trong khai cuộc không nên sử dụng một quân đi nhiều lần
5. Khi chưa triển khai đủ lực lượng thì không nên vội tấn công
6. Không nên tham lợi nhỏ mà bị bẫy
7. Phải tránh tình trạng các quân cản trở nhau

I. Phải nhanh chóng triển khai toàn bộ quân chủ lực

Giai đoạn khai cuộc là giai đoạn ra quân, bố trí đội hình lực lượng để săụn sàng tấn công hay
phòng thủ. Giai đoạn này đòi hỏi các quân chủ lực Xe, Pháo và Mã của cả hai cánh phải được
huy động nhanh chóng tiến lên chiếm lấy những điểm thuận lợi. Cụ thể là hai Xe phải ra cho
sớm để giành lấy các thông lộ 2, 4 hoặc 6, 8, còn Pháo thì tuỳ từng kiểu chơi bố trí cho đúng chỗ
để sẵn sàng tham gia tấn công hoặc tiếp ứng phòng thủ. Đối với Mã cũng vậy, cần triển khai sớm
để bảo vệ Tốt đầu, thường một con ở nhà phòng thủ, một con sẵn sàng nhảy qua phối hợp cùng
các quân khác tấn công.
Việc đưa quân nào tấn công trước, quân nào chực chờ tiếp ứng và quân nào nhất thiết phải ở lại
bên nhà để phòng thủ đều phải có kế hoạch. Không được tùy hứng điều động lung tung, nhất là
không xác định rõ nhiệm vụ từng quân cờ cụ thể thì hàng ngũ sẽ mau rối loạn. Khi chơi có kế
hoạch, tức là các quân được bố trí theo một đội hình chiến đấu thì sang giai đoạn trung cuộc sẽ
dễ dàng thực hiện các ý đồ chiến lược một cách chủ động.
Sau đây chúng ta xem một số ván cờ cụ thể minh họa để thấy thực hiện đúng nguyên tắc thì
giành ưu thế còn không theo nguyên tắc sẽ bị động và thất bại như thế nào.
Ván 1: Pháo đầu phá thuận Pháo
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 P2-5 2. M8.7 M2.3
3. X9.1 X1-2 4. X9-4 S6.5?
Không cần lên Sĩ vội, nhưng nếu có lên thì nên S4.5 để mở lộ Tướng khác bên, không để Xe đối
phương dòm ngó rất nguy hiểm.
5. X4.7 M8.9 6. B3.1 X2.6?
Bên cánh trái của Đen bộc lộ yếu kém, đáng lẽ Xe Đen chỉ nên tuần hà để chi viện chứ không
nên vội phản công.
7. M2.3 X2-3 8. M3.4 B3.1
9. M4.3 P8-6 10. M3.2 P6-8
11. X1.1 B3.1 12. X1-8
Bên Trắng ra quân cả hai cánh, bây giờ đưa Xe chiếm lộ 8 với ý đồ phối hợp với Xe, Mã kia
chiếu bí đối phương: 13.X4.1 S5/6 14.M2/4 Tg.1 15.X8.7, thắng. Do đó buộc Đen phải giải
nguy.
12. ... X9.1
13. X8.7 B3-4 14. X4.1 S5/6
15. M2/4 X9-6 16. X8-4 S4.5
17. X4.1 Tg5-6 18. P2-4
Qua ván cờ ta thấy Trắng ra quân phóng khoáng, các quân phối hợp làm tê liệt cánh trái của đối
phương, trong khi đó Đen chỉ sử dụng một Xe và một Tốt để tấn công.
Ván 2: Pháo đầu phá đơn đề Mã
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 M8.7 2. M8.7 M2.1
3. X9-8 P2-4 4. B5.1 T7.5
5. B5.1 B5.1 6. X8.5 S6.5
Trắng đã ra Xe phối hợp với Tốt đầu phá vỡ trung lộ của Đen mà Đen vẫn chưa kịp ra một con
Xe nào.
7. X8-5 X9-6 8. M2.3 P4.5
9. P2-1 P4-7 10. M7.5 X6.6
Trắng đã hi sinh trước một Mã để giành thế tấn công rất hung hãn ở cánh mặt. Còn Đen lời quân
nhưng một Xe chưa ra, các quân khác tản lạc, không đủ sức chống đỡ.
11. X1-2 P8-9 12. X2.7 P9.4
13. M5.4 M7/6 14. P1.4 P9.3
15. P1.3 M6.8 16. X2.1 X6.3
17. Tg5.1 X1-2 18. X2.1 S5/6
19. X5.2 S4.5 20. X2/1
Thắng.
Với hai ván cờ trên cho thấy Đen bố trí đội hình không vững, đặc biệt các Xe chậm ra mà lại đi
phản công đối phương, do đó ván cờ mới vào giai đoạn trung cuộc chưa bao lâu đã kết thúc.
Ván 3: Bình phong Mã phá Pháo đầu
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. M2.3 P8-5 2. M8.7 M8.7
3. T7.5 X9-8 4. X1-2 X8.6
5. B7.1 X8-7 6. M7.6 B7.1?
Trắng chơi trận khởi Mã rồi hình thành Bình Phong Mã, đội hình vững chắc, Đen lợi dụng đối
phương không tấn công nên vào Pháo đầu, Xe qua hà để phản công. Nước C7.1 là ngừa Mã đối
phương nhảy qua, nhưng sơ hở để P2.4 đe dọa bắt Xe, bắt Tượng khiến Đen thất thế.
7. P2.4 P5.4 8. S6.5 P5/1
9. P2-3 X7-4 10. P3.3 S6.5
11. P3-1 X4/1 12. X2.9 M7/6
Trắng bỏ một Mã để lấy Xe, Pháo uy hiếp một cánh khiến đối phương hoàn toàn tê liệt, sau đó sẽ
bắt lại quân và giành thắng lợi.
13. P8.2 X4-3 14. P8-5 X3/1
15. P1-4 X3-5 16. P4-6 S5/6
17. P6-4 M2.1 18. X9-6 X5.1
19. X6.8 P2-6 20. P4/1
Thắng.
Trong khi bên Trắng huy động gần như toàn bộ các quân chủ lực để tấn công thì bên Đen chỉ sử
dụng một Xe và một Pháo, còn quân một cánh hoàn toàn bất động. Khi gần kết thúc trận đấu coi
như cánh mặt của Đen vẫn chưa triển khai, đó là một sai lầm nghiêm trọng không thể tha thứ
được. Và rõ ràng sai lầm đó đã trả giá đắt.

II. Phải hình thành một thế bố trí quân linh hoạt

Nhanh chóng triển khai các quân chủ lực là để dàn thành một thế trận với yêu cầu là các quân
đều phát huy tốt chức năng của mình. Đó là thế bố trí quân linh hoạt hay còn gọi là có tính cơ
động cao. Muốn tấn công thì có ngay điều kiện liên kết các quân để tấn công hoặc cần thiết phải
phòng thủ thì cũng dễ dàng chuyển sang phòng thủ, cánh mặt cánh trái hô ứng có nhau. Hoặc
cũng có thể chuyển thế trận này sang thế trận khác mà vẫn chủ động hay vẫn giữ vững thế phòng
ngự. Trái với linh hoạt là bị phong tỏa, bị ngăn cản tầm hoạt động, các quân di chuyển khó khăn
trong tình thế ngột ngạt.
Sau đây chúng ta xem một số kiểu bố trí quân của cả hai bên.
Ván 4: Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Hiện Đại
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 M7.6
Trắng chơi Pháo đầu Xe qua hà, Đen đối phó bằng Bình Phong Mã hiện đại với hệ thống Mã
nhảy lên hà khiến cuộc chiến rất căng thẳng.
6. M8.7 T3.5
7. P8-9 X1-2
8. X9-8
Đến đây thì hai bên coi như đã triển khai xong lực lượng cả hai cánh. Trắng đi X9-8 để rồi X8.6
uy hiếp cả hai cánh của đối phương làm cho thế cờ Đen sẽ trở nên gò bó. Vì vậy buộc Đen phải
đi:
8. ... P2.6
9. X2/2 B7.1
Đen đang bị Xe đen ghim một Pháo, một Xe nên hi sinh Tốt để thoát khỏi tình trạng khó chịu
này.
10. X2-3 P8-7
11. M7.6?
Đáng lẽ với thế bố trí quân linh hoạt như vậy, Trắng nên chuyển sang một đội hình vừa công vừa
thủ: bỏ Pháo đầu bằng 11. P5-6 để nước sau 12. T3.5 thế cờ vững chắc. Còn bây giờ đổi Mã sẽ bị
động:
11. ... M6.4 12. X3-6 X8.6
13. X6-3 P7.4 14. T3.1 P2/1!
Chơi đến đây thì Đen đã giành được thế chủ động, các quân liên kết phối hợp tốt để tấn công.
15. X3-6 X8.2 16. X6/2 P2-5
17. X8.9 P5-9 18. X8/7 P9.2
19. S4.5 X8-6
Đen bình Xe chặn lộ Tướng Trắng để nhường đường cho con Pháo của mình, nước sau sẽ đi 20...
P7-8 hăm chiếu bí. Các quân Trắng cuối cùng bị dồn sang cánh trái, không có cách gì để cứu giá
cho Tướng, đành chịu thua.
Ván 5: Pháo Đầu Phá Phản Công Mã
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 P8-6
3. X1-2 M8.7 4. X2.6 T7.5
5. X2-3 X9.2 6. B5.1 B3.1
Bên Trắng chơi Pháo đầu Xe qua hà công bên Đen thủ Phản Công Mã. Nhận thấy trung lộ đối
phương yếu nên Trắng đẩy Tốt đầu phối hợp tấn công, đáng lẽ Đen phải đi ngay 6... P6/1 vừa
đuổi Xe vừa để Mã bảo vệ trung lộ.
7. B5.1 P2.1 8. P5.4 S6.5
9. P5.2 P2.6 10. P5-6 P2-4
11. Tg5-6 X1-2 12. P8-5 P6/2
13. P6/1 S4.5 14. P6-3 P6.2
15. P3-5 T3.5 16. P5.5 Tg5-6
17. P5-1
Trắng chỉ mới huy động Xe, Pháo và Tốt đầu tấn công, thế mà đã gây khó khăn cho Đen, vì Đen
bố trí quân cánh trái gò bó, không phát huy được tác dụng. Cuối cùng do sai lầm nhiều nước quá
nghiêm trọng nên thua nhanh ván cờ.
Ván 6: Thế Trận Đối Binh
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. B3.1 B3.1 2. M2.3 M2.3
3. M3.4 M8.7 4. P8-5 T7.5
5. X9.1 X1-2 6. X9-4 S6.5
7. M4.3 M3.2
Trắng và Đen bố trí quân khá linh hoạt. Đến đây đáng lẽ Đen nên đi 6...P2.1 đuổi Mã sẽ có điều
kiện phản tiên, chỉ vì chủ quan đánh giá thấp mối nguy hiểm nên mới đi như vậy.
8. M8.7 P2-3
9. P2-3 X9-8
10. X1-2 P8.4?
Đen nên 10...M2.3, nếu Trắng đi 11. M3.1 X8.1 12. B3.1 M3.5 13. C3.1 M7/6 14. T7.5 C3.1 sau
đó X8-9 bắt chết Mã.
11. M3.1 X8.2 12. X2.3 X8-9
13. B3.1 M7/6 14. P5.4 X2.3
15. P5/1
Trắng thoái Pháo đe dọa Mã Đen nhưng ám phục đòn phối hợp uy hiếp cánh trái của đối phương.
15. ... M2.3??
Nước sai lầm nghiêm trọng, dẫn đến thua nhanh. Đáng lẽ chơi X9-6 đề nghị đổi Xe, giữ vững thế
phòng thủ, ván cờ còn kéo dài.
16. X4.8! Tg5-6
17. X2.6 Tg6.1?
Phương châm "còn nước còn tát" cần thực hiện bằng 17...T5/7 18. X2-3 Tg.1 19. P3-4 S5/6 20.
X3/1 Tg.1 21. X3-7 X2/1, Đen còn chống đỡ dài dài. Do sai lầm lần nữa nên thua nhanh.
18. P5-4 S5.4
19. X2-5 X2.2 20. P4/4
Và chiếu Pháo trùng thắng.
Đây là ván thực chiến giữa Thi Gia Mô và danh kỳ Ngô Thiệu Long hồi cuối thế kỷ 18 và đầu
thế kỷ 19. Cả hai bố trí quân tương đối linh hoạt nhưng Đen có những sai sót khá nghiêm trọng
khiến ván cờ kết thúc sớm.

III. Phải sử dụng hợp lý các nước đi Tốt và Sĩ, Tượng

Yêu cầu triển khai toàn bộ các quân chủ lực đương nhiên phải hạn chế việc đi các Tốt cũng như
Sĩ, Tượng. Thế nhưng cần lưu ý: các Mã muốn linh hoạt thì phải tiến các Tốt 3, 7 hoặc Tốt biên.
Còn các Xe muốn thông, từ cánh mặt sang cánh trái hay ngược lại thì không vội gì lên Sĩ. Trong
một số thế trận, như Đơn Đề Mã, Phản Công Mã muốn chuyển sang chơi Thuận Pháo hoặc
Nghịch Pháo thì không nên vội lên Tượng.
Cần nhận rõ các Tốt tiến lên làm cho các Mã linh hoạt đồng thời cũng khống chế Tốt đối phương
khiến chúng không lên được, làm ngột ngạt các Mã của chúng. Một số đòn chiến thuật, hi sinh
Tốt để chiếm thế rất lợi hại, đặc biệt khi phía sau có Pháo, tiến Tốt qua uy hiếp Mã đối phương
thường diễn ra. Con Tốt đầu có vai trò rất đặc biệt: vừa là một bộ phận để phòng thủ vừa là một
quân xung kích tấn công, do đó phải thật thận trọng khi đi Tốt đầu. Đối với Sĩ, Tượng khi chưa
cần thiết thường để lỡ thời cơ ra quân, phối hợp tấn công, trả đòn.
Ta xem một số ván sau đây để hình dung mức độ hợp lý là thế nào.
Ván 7: Pháo Đầu Phá Bình Phong Mã Hiện Đại
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. M8.9 B7.1
5. P8-7 X1-2 6. X9-8 P2.2
7. X2.6 M7.6 8. X8.4 T3.5
9. B9.1 S4.5 10. X2/2 B3.1
Đen phòng thủ chặt chẽ và linh hoạt, Trắng có các Mã ngột ngạt, may có các Xe tuần hà nên giải
toả không khó khăn. Thế nhưng nếu Đen chơi 10... M6-7 đe dọa nước sau 11... M7/8 sẽ tạo tình
thế căng hơn.
11. S6.5
Nước lên Sĩ này nhằm củng cố vững chắc thế phòng ngự nhưng không chính xác. Đáng lẽ nên
11.C7.1 đánh trả tích cực hơn.
11. ... B7.1
12. X2-3 M3.4
13. P7-8
Đen hi sinh Tốt để bắt đầu phản công. Trắng sợ đối phương đi B3.1 buộc X8-7 rồi M6.5 bắt cả
hai Xe một Pháo nên né tránh trước như vậy.
13. ... B3.1 14. X8-7 X2-4
15. P8.1 P8.5 16. X3-5 X8.3
17. S5/6
Trắng đi Sĩ với ý định X5.2 ăn Tốt đầu, nếu không thoái Sĩ sẽ bị P8-5 ăn Pháo chiếu. Thế nhưng
nước này không hay bằng 17. P8/1.
17. ... B5.1
Đen đi Tốt hơi nhiều, cản trở chân Mã. Đáng lẽ nên 17...P8.3 khống chế hàng Tốt đe dọa X8-7
đè Mã.
18. X5-4 P8/2
19. X4/3
Trắng không dám bắt Mã vì nếu 10. X4.1 B5.1 20. X4-6 X4.4 Đen ưu.
19. ... B5.1 20. X7-5 P2-3
21. S6.5 X8-2 22. M9.8 P8-2
23. P8.3 P2.4 24. T7.9 M4.3
25. X5-7 M6.7 26. X7/1 M7.5
27. X7.2 T5.3 28. P8-5
Trắng chiếu Tướng xong vọt về ăn Mã, thắng cờ tàn.
Đây là ván đấu giữa Dương Quan Lân và Hà Thuận An ngày 19/3/62 tại Thượng Hải.
Ván 8: Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Cổ Điển
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B3.1
3. M8.7 X9-8 4. X9.1 B7.1
5. X9-6 S4.5 6. X1-2 M2.3
7. X2.4 T3.5 8. B7.1 P8.2
9. B3.1?
Bên Đen thủ Bình Phong Mã theo kiểu cổ điển, tiến cả Tốt 3 lẫn Tốt 7 khiến các Mã linh hoạt.
Trắng chơi Xe tuần hà công rất chậm nên Đen bố trí phòng thủ vững. Do sốt ruột nên Trắng lên
Tốt 3 rất sai lầm, khiến đối phương trả đòn ngay.
9. ... B3.1 10. B5.1 B3.1
11. M7.5 M3.4 12. B5.1 M4.5
13. B5.1 B7.1 14. M3.5?
Trắng đã hi sinh một quân để lấy thế công, bây giờ nếu chạy Xe, Đen đổi Mã và bắt Tốt đầu,
Trắng không còn gì nữa nên bỏ Xe lấy Mã để có thể công tiếp.
14. ... B7-8
15. B5.1 P8/1 16. X6.7 X1-4
17. X6-8 P2.4 18. M5.4 P8-5
19. P5-2 M7.6 20. B5.1 S6.5
21. P2.7 S5/6 22. P8-3 P2-9
23. X8/3 M6.4 24. X8-3 P9-5
25. X3-5 X4.3 26. X5/1 M4.3
Đây là ván Trần Việt Tiều đấu giao hữu với Châu Đức Dụ khoảng những năm 1940 khi Châu
đến Singapore.
Ván 9: Pháo Đầu Lại Công Bình Phong Mã Cổ Điển
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. M8.7 B3.1 4. X9.1 M2.3
5. B5.1 T3.5 6. B5.1 B7.1
7. M7.5 B5.1 8. B7.1 M3.5
9. B3.1 S4.5 10. X9-6 P2-3
11. M5.6 P3.3 12. M3.5 P3-5

Hai bên bố trí quân linh hoạt, các Tốt sử dụng hơi nhiều nhưng cần thiết. Trắng hi sinh Tốt đầu
để uy hiếp mạnh trung lộ, phối hợp có Xe hai cánh. Đen chống trả quyết liệt có cơ may giữ thế
cân bằng, tiếc một Xe ra hơi chậm.
13. P5.2 B5.1 14. M6.4! X8.1
15. B3.1 M5.6? 16. M5.3! P8.1
17. X1-2 M7/9 18. P8.6 S5.6
19. P8-1 X8-9 20. X2.6 B5.1
21. X6.3 M6.4 22. M3/5 M4.3
23. X6/3 M3/2 24. M5.4 S6.5
25. Ms.6 X1-2 26. B3.1 X9-7
27. M4/3 X2.5 28. M3.5 X2-6
29. S6.5 B9.1 30. X2/3 X6-2
31. X2-3 X7-8 32. B3.1 X8.3
33. B3.1 X8-5 34. B3-4
Đen đầu hàng.
Đây là ván Hồ Chương chơi với Châu Đức Dụ khoảng những năm 1940 tại Singapore. Dường
như Châu đã chấp Hồ một tiên và thắng dễ dàng, còn đây có lẽ là ván thua duy nhất của Châu.

IV. Trong khai cuộc không nên sử dụng một quân đi nhiều lần

Khai cuộc là một cuộc chạy đua việc động binh, đưa các quân ra bố trí trận thế. Nếu ta chỉ sử
dụng hai ba quân thôi thì hẳn là các quân khác chưa được điều động ra ứng chiến và nếu đối
phương ra quân đầy đủ lại tiến hành một cuộc tấn công nào đó thì ta sẽ không có lực lượng đối
phó kịp thời.
Kinh nghiệm cho thấy trong khai cuộc với 10 hoặc 12 nước đi ban đầu ta phải huy động ít nhất 6
- 7 quân khác nhau, nếu ít hơn thì thường là bị động đối phó.
Xem lại những ván cờ vừa nêu, nhiều ván đã vi phạm nguyên tắc này. Bây giờ ta xem thêm một
số ván khác để thấy rõ hơn.
Ván 10: Pháo Đầu Phá Thuận Pháo
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 P2-5 2. M8.7 M2.3
3. X9.1 X1-2 4. X9-4 S6.5
5. X4.7 M8.9 6. B3.1 X2.6
7. M2.3 X2-3 8. M3.4 B3.1
9. B1.1 B3.1?
Toàn bộ các quân Trắng coi như đã triển khai xong, kể cả con Xe cánh mặt cũng chuẩn bị kỵ hà
sau khi đổi Tốt biên, trong khi Đen chỉ đi một Xe và một Tốt 3, để cánh trái bị tê liệt. Bây giờ
đáng lẽ 9...P8-6, nếu 10. X4-2 phong tỏa Xe Đen thì 10... X3/1 đuổi Mã hoặc nếu 10. M4.5 thì
X9-8 đủ sức ngăn chặn đối phương.
10. B1.1 B9.1
11. X1.5 B3-4 12. X4-2 P8-7
13. M4.5? M3.5 14. P5.4
Đen đổi Mã chính là tự đút đầu vào "thòng lọng" để chết sớm. Nếu đi 13... P7-6 thì còn chống đỡ
lâu hơn.
14. ... X3.1
15. X1.2 X9.2 16. X2-5 S4.5
17. P2.7
Thắng.
Ván 11: Pháo Đầu Bị Bình Phong Mã Phá
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 B7.1
5. X2-3 P8/1 6. X3/1 P8-7
7. X3-6 T3.5 8. X6.1 M7.6
9. X6-7
Trong 9 nước mở đầu, một mình con Xe Trắng đã giành đi đến 7 nước, bỏ mặc cho cánh trái
nằm ỳ ra. Dù Trắng có lời hơn hai Tốt song không đủ bù cho thế trận yếu kém do chậm triển
khai.
9. ... X1-3 10. P8-7 M6.4
11. X7.1 X3.2 12. P7.5 P7.6
Bây giờ các quân Đen đã triển khai xong bắt đầu phản công trong khi Trắng chưa kịp triển khai
cánh trái.
13. M8.9 P2.4 14. B7.1 P2-7
15. T3.1 X8.8 16. S4.5 Pt.2
17. P5-3 Pt-9 18. S5.4 X8/1
19. P3/1 X8.2 20. Tg5.1 X8/1
21. P3-4 P7-6 22. Tg5-6 P6.2
23. X9-8 X8.1
Trắng chịu thua.
Ván 12: Pháo Đầu Bị Thuận Pháo Phá
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 M2.1
5. X6.6 P2.2 6. X6/2 P2/2
7. B9.1 X1.1 8. P8-6 P2/2
9. B9.1 X1-2 10. B9.1 P2.9
11. B9.1 S6.5 12. B9.1
Trắng khai cuộc rất chủ quan, đi tất cả 12 nước mà Xe đã giành đến 4 nước còn Tốt 9 đi đến 5
nước! Do đó Đen có thể chủ động hơn, từ giờ trở đi Đen bắt đầu phản công.
12. ... X2.7
13. P6.2 X8.8 14. P6-3 M7/9
15. P5.4 X8-6 16. X9.2 Tg5-6
17. S4.5 P5.4
Trắng đối phó cách nào cũng bị 18... X2-5 ăn Sĩ buộc M3/5 ăn Xe rồi 19... X6.1 chiếu bí.
Đây là ván Lương Quốc Hòa công đài Lý Anh Mậu khoảng năm 1948 tại Kỳ Đài Chợ Lớn.

V. Khi chưa triển khai đủ lực lượng thì không nên vội tấn công

Nguyên tắc này coi như "hệ luận" của các nguyên tắc trên, vì nếu chỉ mới triển khai vài ba quân
mà vội mở cuộc tấn công thì rất nguy hiểm. Đối phương động binh đầy đủ sẽ bẻ gẫy dễ dàng một
cuộc tấn công như vậy. Dĩ nhiên trong một số trường hợp do đối phương dàn quân sơ hở thì ta có
thể tranh thủ thời cơ mở đợt tấn công với mục đích gây tổn thất hoặc gây khó khăn cho đối
phương.
Sau đây chúng ta xem một số ván do nóng vội tấn công hay phản công khi chưa đủ lực lượng đã
thất bại.
Ván 13: Pháo Đầu Bị Nghịch Pháo Phá
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 P8-7 4. X2.8 X1.1
5. P8.6? P5/1 6. P8/4 P5.5
7. P5.4 P5/2!
Trắng vội đưa Xe tấn công từ nước thứ 4 bị đối phương lên Xe đòi đổi. Nếu Trắng đổi thì thế cờ
sớm cân bằng, còn sai lầm đi P8.6 bị sa bẫy của Đen khiến Trắng thất thế.
8. X2-9 M3/1
9. X9.1
Nếu như Trắng đổi lại 9. P8.3 M1.3 10. P8-3 M8.7 11. P5-4 X9.1 12. P4/5 X9-6 13. X9.1 X6.4,
Đen cũng ưu thế thắng.
9. ... M1.3 10. P8.2 B3.1
11. X9-6 M3.5 12. X6.5 M5.7
13. P8-3 P7-5 14. P3-5 M7/5
15. X6-5 M8.7 16. X5.1 T7.5
Trắng thắng rõ.
Ván 14: Pháo Đầu Bị Thuận Pháo Phá
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 M2.1 4. X1-6 P2-3
5. X6.6 P3.4 6. X6/4? X1-2
Đen bỏ Pháo nhằm ám phục 7...P5-3 uy hiếp Tượng và ăn Xe.
7. P8-6 X2.8 8. P6.7 P5-3
9. P6-4 M7/6 10. P5.4 Pt-2
Trắng ra quân chưa đầy đủ mà vội tấn công giúp cho Đen vừa chống đỡ vừa đánh trả đòn.
11. T7.5
Trắng cũng không cứu được nếu như 11.T3.5 P2.3 12.X9.2 X9-8 13.X9-6 X2-4! 14.X6.6 Tg.1
15.T5.7 X4/1 16.X6/7 X8.7, phong tỏa Mã, Đen thắng.
11. ... P2.3 12. S6.5 X9.2
13. X9.2 B1.1 14. X9-6 P2-1
15. Tg5-6 X2.1 16. Tg6.1 P3-4
17. Xt.4 X9-4 18. X6.5 M6.7
19. X6-3 M1.2 20. S5.4 X2-5
Trắng chịu thua vì tiếp sau Đen nhảy Mã chiếu bí.
Ván 15: Pháo Đầu Bị Bình Phong Mã Phá
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 B7.1
5. P8-7 P2.2 6. X2.6 M7.6
7. X9-8 B7.1 8. X2-4 M6.4
9. B3.1 X1-2 10. P7-6 P8.4
11. X8.4 P8-7 12. T3.1?
Trắng từ nước thứ 6 cho Xe qua hà bắt đầu bị đối phương đánh trả, tình thế gay cấn. Đến đây
nếu Trắng đi 12. M3/5 thì tình hình còn phức tạp.
12. ... P2-3
13. X8-6 P3.5 14. S6.5 P3-1
15. Tg5-6 X2.9 16. Tg6.1 X2/1
17. Tg6/1 X8.4 18. X6.3
Trắng chưa phối hợp được các quân để tấn công còn Đen thì các quân phối hợp tốt có thể uy hiếp
Tướng Trắng để làm thua.
18. ... X8-2
19. X4-5 T3.5 20. P6.7 Xt-1
21. Tg6-5 X2.5 22. S5/6 X1/1
23. P5-6 X2/1 24. S6.5 P7-3
Trắng chịu thua.

VI. Không nên tham lợi nhỏ mà bị bẫy

Khi khai cuộc không phải chỉ ra nhanh các quân mà còn phải tạo một thế liên hoàn giữa chúng,
trong đó cần có những cái bẫy để nhử đối phương. Những người chơi cờ thiếu kinh nghiệm ham
rượt đuổi, bắt quân, bắt Tốt thường bị vây hãm, có khi bị mất quân luôn.
Do đó nguyên tắc này dạy chúng ta phải luôn luôn nhìn toàn diện, đừng phiến diện, đừng tham
một lợi nhỏ mà bị mắc mưu đối phương.
Về những loại bẫy trong khai cuộc thì có rất nhiều, mỗi thế trận đều có những kiểu bẫy riêng.
Sau đây xin giới thiệu một số bẫy thường gặp nhất trong các thế trận thông dụng.
Ván 16: Pháo Đầu Bị Đơn Đề Mã Giăng Bẫy
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 T3.5
5. P8-7 P2.2 6. X9-8 P2-3
7. P7.3 B3.1 8. X8.6 B7.1
9. B9.1 S4.5 10. X8-7 X1-2
11. X2.4 P8-7! 12. X2-6 X8.6
Trắng chơi Pháo đầu tấn công không mạnh nên Đen phòng thủ dễ dàng. Bây giờ Trắng dồn quân
sang cánh trái để cánh mặt cho Đen trả đòn. Thế nhưng ham đè Mã mà không thấy cái bẫy của
Đen giương ra.
13. M9.8 X8-7 14. P5-8? X2-3!
15. T3.5 P7.1
Bắt chết Xe trắng.
Tất nhiên ván cờ còn giằng co nhưng Trắng lỗ chất mà không có thế thì phải thua cờ tàn.
Ván 17: Pháo Đầu Bị Phản Công Mã Giăng Bẫy
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 P8-6
3. X1-2 M8.7 4. M8.7 T3.5
5. P8-9 X1-2 6. X2.6 X9.2
7. X2-3 P2/1 8. B5.1
Trắng chơi không tích cực nên bị Đen lợi dụng cánh mặt của Trắng yếu đã trầm Pháo cánh mặt
của mình chuyển sang bắt Xe. Bây giờ nếu Trắng đi: 8.X9-8 P2-7 9.X3-4 M7.8 10.X4-2 X2.9
11.M7/8 M8.6 12.M3/1 X9-7 13.X2-4 P7-6 14.X4-2 Pt.7 15.X2/2 M6.5 16.T7.5 X7-6, Đen vẫn
ưu thế.
8. ... P2-7
9. X3-4 M7.8 10. X4-2 P7.6
11. P5.4 M3.5 12. X2-5 P7-1
13. X9.2 P6/1 14. X5-7 P6-5
15. X7/2 M8.7
Đen lời quân, ưu thế thắng.
Ván 18: Pháo Đầu Bị Bình Phong Mã Giăng Bẫy
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1
5. X2.6 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. P8-7? M3/5!
Trắng xông xáo cho Xe qua hà đè Mã lại mở thêm mũi tấn công của Pháo ở lộ 7 định chơi B7.1
uy hiếp Mã đối phương. Đen nhân cơ hội nhảy Mã về tâm đe dọa bắt chết Xe đen.
8. P5.4
Tất nhiên Trắng có nhiều phương án, nhưng nếu chủ quan chơi 8.M8.9 P9-7 9. P5.4 M5.3! 10.
X3-4 M3.5 11. P7-5 P2-5, Đen lời quân, ưu thế.
8. ... M7.5
9. X3-5 B7.1 10. B3.1 P2-7
11. T7.5 P9-7 12. M3.4 Pt.7
13. T5/3 P7.8 14. S4.5 P7-9
15. Tg5-4 X1.2 16. B3.1 X8.9
17. Tg4.1 X1-6 18. X5/2 X8/4
Đen ưu thế lớn.

VII. Phải tránh tình trạng các quân cản trở nhau

Cần lưu ý trong một số thế trận như Quá Cung Pháo, Kim Câu Pháo hoặc Quá Cung Liễm
Pháo... dồn quân sang một cánh dễ xảy ra tình trạng các quân dồn cục lại, khó bề xoay trở. Các
quân đã không linh hoạt thì cũng khó phát huy hết khả năng của chúng, dễ bị đối phương vây ép.
Cho nên nguyên tắc này lưu ý cách triển khai quân sao cho nhịp nhàng mới hình thành được một
thế trận vững chắc, tạo điều kiện thuận lợi cho các giai đoạn sau.
Chúng ta xem một số ván chỉ rõ tình trạng này.
Ván 19: Quá Cung Pháo Bị Pháo Đầu Phá
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-6 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. X2.4 X9-4
5. S6.5 M2.3 6. X2-7 B5.1
7. X7.2 X1.2 8. P6-7
Trắng chơi Quá Cung Pháo dồn quân sang một cánh khiến Xe, Mã cánh trái chậm ra. Vừa rồi
Đen dụ Trắng ăn Mã sẽ bị 8...P2.7 ăn Mã chiếu rồi X1-3 bắt Xe Trắng, do đó Trắng phải đưa
Pháo hỗ trợ cho Xe bắt Mã.
8. ... X4.7
9. M8.9 P2.4! 10. X7.1 P2-5
11. T3.5
Nếu như 11. M3.5 P5.4 12. T3.5 C5.1 13. X7-9 T3.1 14. X9-8 C5-6 15. P8.1 P5/4 16. C7.1 M7.5
Đen cũng ưu thế thắng.
11. ... Pt-1 12. X9-8 P1-2
13. X8-9 X1-3 14. P7.5 P5.5
15. S5.4 P2-7 16. P8.1 P7/1
17. B7.1 P7-5 18. P8-5 Pt-7
19. S4.5 X4/2 20. P5/1 P7-5
21. T7.5 X4-9
Bây giờ Trắng xuất Tướng bên nào cũng bị Xe chiếu và bắt mất Xe Trắng.
Ván 20: Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Hiện Đại
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. B7.1 B7.1
5. M8.7 T3.5 6. X2.6 M7.6
7. P8.2 B7.1 8. X2-4 B7.1
9. M3/5 M6/4 10. T7.9!
Trắng vừa quyết định một nước cờ gây cho Đen lâm vào thế kẹt quân nghiêm trọng. Trước kia
tới đây Trắng thường chơi 10. X4-2 phong tỏa Xe, Pháo Đen nhưng bây giờ lên Tượng biên bảo
vệ Tốt 7, chấp nhận cho Đen trả đòn ở cánh mặt.
10. ... P8.7
11. P8.2 M4/3 12. M7.6 S4.5
13. M6.4 B7-6 14. X4-2 X8.3
15. M4.2
Trắng hoàn toàn làm chủ tình thế, còn Đen kẹt cờ rất khó chống đỡ.
Ván 21: Tiên Nhân Chỉ Lộ Đối Kim Câu Pháo
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. B3.1 P2-7 2. T3.5 M2.3
3. X9.1 T7.5 4. X9-4 X1-2
5. X4.5 M8.9 6. M2.4 P8.2
Đen chơi Kim Câu Pháo hay còn gọi là Quá Cung Liễm Pháo chống đỡ trận Tiên Nhân Chỉ Lộ
khiến thế cờ gò bó kẹt quân ở cánh trái. Còn bản thân bên Trắng cũng khó triển khai con Mã
cánh trái buộc cũng phải nhảy ra biên:
7. M8.9 P8-3 8. P8-6 S4.5
9. P2.5 X2.8 10. B7.1 P3-1
11. M9.7 X2/2 12. M7.5 B5.1
13. M5/3 B7.1 14. B3.1 P1-7
15. M3.2 X9-8 16. P2-5 T3.5
17. M2.3 X8.2 18. M3/4
Ván cờ chơi đến đây tuy chưa kết thúc nhưng Trắng ưu thế rõ, do lời Tượng và các quân đứng
linh hoạt, trong khi đó cánh quân Đen bên trái vẫn chưa có khả năng phối hợp để tiến lên.
Một số cách tân, vi phạm các nguyên tắc khai cuộc
Các mục trên là bẩy nguyên tắc cơ bản của khai cuộc mà người chơi cờ cần nắm vững để vận
dụng cho tốt. Tuy nhiên đó không phải là những nguyên tắc tuyệt đối bất di bất dịch vì có những
trường hợp ngoại lệ mà người chơi cờ có kinh nghiệm đều phải biết để có thể "vi phạm" nguyên
tắc, giành lấy chiến thắng một cách nhanh chóng hơn. Mặt khác cũng cần biết: bẩy nguyên tắc
trên có mối quan hệ khăng khít với nhau. Vi phạm một nguyên tác nào cũng đồng thời vi phạm
một số nguyên tắc khác có liên quan.
Tình hình hiện nay, các danh kỳ đang đà cách tân đổi mới nhiều loại khai cuộc, do đó những
điều thời trước khẳng định là đúng thì ngày nay đều được xem xét lại. Có những điều được tiếp
tục công nhận nhưng cũng có lắm điều bị sửa đổi bổ sung. Như Xe luôn luôn phải chiếm thông
lộ, các danh kỳ đương đại nhất trí nhưng trong một số thế trận họ lại đưa Xe vào những chỗ tạm
thời coi như lộ nghẽn, để sau đó mở bung ra lại có thế hơn. Thời xưa Mã cấm kỵ nhập cung,
nhưng các danh kỳ đương đại coi đó là việc bình thường, thậm chí lại hóa hay trong một số
trường hợp. Hoặc có những cái bẫy đối phương giăng ra họ chấp nhận sụp bẫy để rồi có cách
đánh trả. Chẳng hạn các thế cờ minh hoạ phần sau.
Ván 22: Trận "Khí Mã hãm Xa" sôi động một thời
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B3.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.4 M2.3
5. B7.1 B3.1 6. X2-7 P2/1
7. P8-7 P2-3 8. X7-3 B7.1
9. X3.1 T3.5
Bây giờ nếu Đen chấp nhận đưa vào tình huống đối công phức tạp thì Xe ăn Mã để rồi sụp bẫy
của đối phương phải mất một Xe. Thế nhưng cuộc chiến không đơn giản sau khi Đen chịu mất
Xe để có thế tấn công:
10. X3.2 M3/5
11. P5.4 P3.8
12. Tg5.1 P3-1
13. P7.2
Đen phối hợp hai Pháo và một Xe uy hiếp trung lộ đối phương, cơ may chiến thắng có thời
người ta coi như ngang nhau, nhưng sau này nhiều danh thủ cho rằng bên Trắng ưu thế hơn.
Chẳng hạn ván cờ tiếp diễn:
13. ... X1-3 14. P7-5 X3.8
15. Tg5/1 X3/3 16. B3.1 P8.4
17. M3.4 X3-5 18. B5.1 P8-5
19. X3/1 X8.6
Tất nhiên ván cờ từ nước 16 trở đi có rất nhiều biến hóa phức tạp. Bạn nào muốn nghiên cứu kỹ
hơn nên xem "Thế trận Pháo đầu - Bình Phong Mã cổ điển" (tập 1, trang 25) do Hội cờ TpHCM
xuất bản năm 1988.
Ván 23: Trận "Khí Pháo hãm Xa" không ai dám chơi!
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9.1 4. B7.1 P8-7
5. P8.4 T3.5 6. X2.7 X9-4
7. X2-3
Trắng chơi Pháo đầu tấn công đối phương phòng thủ bằng Đơn Đề Mã. Đến nước thứ 7, Trắng
chấp nhận ăn Pháo để rồi bị Đen bắt chết Xe, buộc Trắng dùng Xe ăn Mã.
7. ... M3/5 8. X3-1 P2-9
9. P8-5 X1-2 10. M8.7 X4.7
Đen có thể chọn mọt số phương án khác như 10...X4.6 11. X9.2 X2.6 12. S4.5 X3/4 13. B5.1
X2-7 14. M7.5 P9.4 15. M3.1 X7-9 16. B5.1 X4.2 17. P5-3 X9-7 18. M5.4 X7/2 19. X9-4 Trắng
thắng. Hoặc nếu 10...X2.8 11. X9.1 X2-1 12. M7/9 X4.7 13. Ps-8 X4-2 14. P8.1 B7.1 15. M3/5
P9.4 16. M5.5 B7.1 17. P5/2 B7-6 18. M6.5, Trắng thắng.
11. X9.1 X4-1 12. M7/9 X2.8
13. Ps-7 B7.1 14. P7.4 X2/8
15. M9.8 P9-7 16. M8.6 P7.4
17. M6.4 X2-3 18. M4.5 T7.5
19. P7-1
Do phân tích trên, Trắng đổi Xe lấy Pháo Mã vẫn giữ thế công nên sau này Đen không dám chơi
nữa

Chương III Cách đi tiên - cách đi hậu
Khi tiến hành một ván cờ, dù đi trước hay đi sau đều phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản
trong khai cuộc, vì đó chính là những kinh nghiệm được đúc kết từ thực tiễn. Nhưng các nguyên
tác được nêu trên chỉ mới là những định hướng, cần phải được cụ thể hóa rõ hơn. Do đó phần
trình bày sau đây sẽ nêu thêm những kinh nghiệm cụ thể giúp các bạn mới học đỡ phải lúng túng
khi cầm quân đi tiên hoặc đi hậu.
I. CÁCH ĐI TIÊN
Được đi trước tấn công đối phương là một lợi thế quan trọng vì người đi trước hoàn toàn chủ
động lựa chọn thế trận theo ý thích và thường bắt buộc đối phương phải đối phó theo mình.
Những người chơi cờ cao thường phát huy có hiệu quả nước tiên đến mức chơi không thắng thì
hòa chứ hiếm khi thua. Cho nên trong thi đấu Cờ Tướng xưa kia thường qui định một cặp đấu
thủ phải gặp nhau trong hai ván thì mới công bằng, để mỗi người được đi trước một ván.
Sau đây chúng ta xem những ván cờ mà bên đi sau có những sai lầm do vi phạm các nguyên tắc
cơ bản để bên đi trước giành thắng lợi dễ dàng. Tuy nhiên bên đi trước muốn giành chiến thắng
thì phải có kế hoạch đúng, chọn đúng mục tiêu tấn công, biết cách phối hợp sức mạnh các quân,
trên cơ sở này thừa cơ bên đi sau sai lầm, bên đi trước mới giành chiến thắng.
CHƠI PHÁO ĐẦU, MỤC TIÊU LÀ CON TỐT ĐẦU
Như đã nói ở trên, trong năm con Tốt thì con Tốt đầu là quan trọng hơn cả vì nó là một quân
trong hệ thống phòng thủ che chắn tiền đồn bảo vệ trung lộ, đồng thời có cơ hội nó tiến lên thành
một mũi tấn công. Khi bên đi trước chơi Pháo đầu thì con Tốt 5 của Đen chính là mục tiêu đầu
tiên của Pháo. Mấy ván cờ sau đây là bài học cổ điển cho thấy tầm quan trọng của Tốt đầu.
Ván 24: Thế trận thuận Pháo
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 X8.6
5. X6.7 M2.1? 6. X9.1
Bên tiên xông xáo ra cả hai Xe để tấn công quyết liệt đối phương, mục tiêu quan trọng là con Tốt
đầu của Đen mà con Tốt này có Mã bảo vệ. Kế hoạch của Trắng là phải diệt con Mã bảo vệ này
rồi mới diệt được Tốt đầu. Làm sao diệt được con Mã 7 của Đen khi mà nó được con Pháo 2 của
phe nó bảo vệ?
Vậy khâu đầu tiên phải dụ con Pháo 2 Đen "tham ăn" quên nhiệm vụ bảo vệ Mã để nó rời bỏ vị
trí phòng thủ đó đã, bằng cách Xe Trắng tiến lên phế bỏ Mã hay dùng Mã làm mồi nhử Pháo đối
phương!
6. ... P2.7??
7. P8.5!
Đối phương đã trúng kế, cấp tốc đưa Pháo Trắng tấn công Mã 7. Bây giờ Đen có 5 phương án
chống đỡ là M7/8 hoặc X8-7 hoặc X8/4 hoặc S6.5 hoặc P2/2. Tất cả các phương án đều thất bại,
quyển "Thế trận Thuận Pháo cổ điển và hiện đại" đã trình bày rõ các phương án này. Ở đây chỉ
chọn một phương án để thấy diễn biến tiếp khi mất Tốt đầu thì Đen thua nhanh chóng như thế
nào.
7. ... M7/8?
8. P5.4 S6.5
9. X9-6
Các quân Trắng phối hợp tấn công trực tiếp Tướng Đen mà Đen không có một quân nào kịp chi
viện cứu giá, dù còn đủ sáu quân chủ lực.
9. ... Tg5-6 10. Xt.1 Tg6.1
11. Xt/1 P5-6 12. P8-5 Tg6/1
13. Ps-4 P6-8 14. Xt-5 T3.5
15. X6-4 P2/7 16. P4.1
Đen chịu thua.
Ván 25: Thế trận Nghịch Pháo
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 P8-5 2. M8.7 M2.1
3. X9-8 X1-2 4. X8.4
Tuy mục tiêu là Tốt đầu nhưng không phải muốn ăn lúc nào cũng được. Trắng phải ra quân
tương đối đầy đủ để phối hợp rồi mới ăn, nếu ăn sớm quá mà chưa phối hợp được thì sẽ bị đối
phương trả đòn.
4. ... M8.7
5. M2.1 X9-8 6. X1-2 X8.4
7. B1.1 B1.1 8. M1.2 M1.2
9. X8-4 X8-4 10. M2.3 M2.3?
Đen đáng lẽ đi 10...S4.5 hoặc 10...X4-7 bắt Mã, hạn chế mức tấn công của đối phương, nếu
mạnh ai nấy công thì Đen chậm hơn. Bây giờ Trắng nhắm đến con Tốt đầu của Đen, do đó cần
dụ con Mã bảo vệ đi chỗ khác.
11. P2.7 M7/8
Con Mã Đen lại quên trọng trách bảo vệ Tốt đầu, đáng lẽ nên 11...S4.5, nếu Trắng đi 12. P2-1 thì
Tg-4 còn có cơ hội đánh trả.
12. P5.4 S4.5
13. X4.5 Tg5-6 14. X2.9 P5-7
15. X2-3 Tg6.1 16. X3/2 T3.5
17. X3-2 Tg6/1 18. X2.2 T5/7
19. X2-3
Thắng.
Ván 26: Trận Pháo đầu đối đơn đề mã
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 M8.7 2. M8.7 M2.1
3. X9.1 T7.5 4. X9-4 S6.5
5. X4.5 X9-6 6. X4-3 P8/2?
Trắng uy hiếp Mã Đen vẫn giữ quyền chủ động còn Đen phòng thủ chơi nước P8/2 đáng trách.
Nếu muốn đuổi Xe Trắng thì chỉ cần P8/1 là được rồi.
7. M2.3 P8-7??
Trắng rất muốn tiêu diệt con Mã 7 của Đen để sau đó nhằm đến con Tốt đầu. Nếu như Đen vừa
rồi đi 7...X6.6 để rồi nước sau mới đi P8-7 thì Trắng khó làm gì, đằng này Đen lại đi ngay P8-7
giúp Trắng thực hiện được kế hoạch:
8. X3.1 P2-7
9. P2.7 Pt.5
Đen tỏ ra quá "phàm ăn" bất kể nguy hiểm. Nếu thấy Trắng uy hiếp con Tốt đầu, nên đi 9...M1/2
để sau nhảy lên truy đuổi Pháo đối phương thì còn cầm cự lâu.
10. X1.2 Pt-3
11. P5.4 M1/2 12. X1-4 M2.3
13. X4.7
Thắng.
Ván 27: Lại Pháo đầu đối đơn đề mã
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1.1 T3.5 4. X1-6 S4.5
5. M8.7 X1-4 6. X9.1 X4.8
7. X9-6 B9.1 8. B5.1
Việc tiêu diệt Tốt đầu đối phương không đơn giản. Do đó phải dùng biện pháp tiến Tốt đầu của
mình làm mũi xung kích.
8. ... B3.1
Nếu như 8...X9-8 9. B5.1 B5.1 10. M7.5 P8-6 11. M5.7 B3.1 12. M7.5 M3/4 13. X6.6! X8.2 14.
X6-8 M4.3 15. X8-7 Tg-4 16. X7-6 Tg-5 17. X6-9 Tg-4 18. X9.2 Tg.1 19. M5.7 Trắng thắng.
9. B5.1 B5.1 10. M7.5 P2.2
11. B7.1 X9-8 12. X6.5 B3.1
13. M5.7 B5.1 14. X6-7 P2-3
15. T7.9 P8-6 16. P8.2 X8.5
17. M7.5 B5.1 18. T9.7 X8.1
19. M3.5 X8-7 20. Mt.4 S5.6
21. M5.6 S6.5 22. X7.1 Tg5-4
23. X7-9
Trắng phối hợp ba quân cùng bên chiếu bí dễ (tam tử đồng biên).
Ván 28: Pháo đầu đối bình phong mã hiện đại
Cùng một kiểm tấn công như ván 27, ván Lý Nghĩa Đình gặp Mạch Xưng Hạnh hồi tháng 7 năm
1962 dã chơi như sau:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. M8.7 B3.1 6. X9.1 P2.1
7. X2/2 T3.5 8. X9-6 S4.5
9. B5.1 X1-4?
Cánh bên mặt của Đen cần có Xe để phòng thủ, không nên đổi, cần đi 9...P8.2 giữ trung lộ.
10. X6.8 S5/4
11. B5.1 P8-9
12. X2-6 P2.1
13. M7.5 B5.1
Nếu như 13... P2.5 14. B7.1 B3.1 15. X6-7 M3.2 16. X7-8 M2/3 17. X8.2 M7.6 18. P5.3 M6.5
19. M3.5 B5.1 20. M5.7 Trắng vẫn giữ ưu thế.
14. B7.1 M7.5
15. X6.2 P9-6
16. M5/7
Trắng đặt mục tiêu vào con Tốt đầu nhưng bây giờ chuyển sang uy hiếp con Mã đầu của Đen.
Nếu Đen chạy M5/7 thì B7.1, Trắng uy hiếp mạnh, Đen khó chống đỡ, do vậy phải hi sinh Mã
thôi.
16. ... B3.1
17. P5.4 S6.5 18. P5-9 B5.1
19. P9.3 T5/3 20. X6-7 T7.5
21. T7.5 X8.7 22. M3/5 X8-6
23. T5.7 X6.1 24. M5.6 X6-4
25. M6.5 P6-7 26. P8.2 X4-3
27. T7/5 P2/3 28. P8.3 M3.5
29. P8-3 P2.8 30. T5/7 M5/7
31. T3.5
Đen không còn khả năng phản công được nên chịu thua.
Ván 29: Mục tiêu có thể là con tượng đầu
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 M8.7 2. M8.7 M2.1
3. X9-8 P2-4 4. B5.1 T7.5
5. B5.1 B5.1 6. X8.5 S6.5
7. X8-5 X9-6 8. M2.3 P4.5
9. P2-1 P4-7 10. M7.5 P7.1
11. X1-2 P8/2
Sau khi tiêu diệt Tốt đầu, bây giờ Trắng muốn kết thúc sớm thì phải đánh thủng cả tuyến phòng
thủ của Tượng, do đó Trắng sẵn sàng hi sinh cả Xe.
12. X5.2 T3.5
13. P5.5 S5.6 14. P1-5 X6.1
15. M5.4 Tg5-6 16. M4.3 X6-7
17. X2.9 Tg6.1 18. X2-5 M1/3
19. Ps-4 S6/5 20. P5/4
Đen chịu thua vì không chống đỡ được Pháo trùng
Đây là trường hợp Trắng có điều kiện phối hợp quân để kết thúc ván cờ. Trong nhiều trường hợp
diệt Tượng chỉ gây cho hệ thống phòng thủ của đối phương yếu kém để sau đó tấn công mạnh
hơn mới giành được thắng lợi. Ván Lý Nghĩa Đình gặp Đới Quang Khiết ngày 16-12-56 dưới
đây minh họa kiểu chơi này.
Ván 30: Pháo đầu đối bình phong mã
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. B7.1 B7.1
5. P8.2 P2.2 6. X2.6 P8-9
7. X2.3 M7/8 8. M8.7 T3.5
9. X9.1 P9-7 10. X9-2 M8.9
11. X2.6 P7.1 12. B5.1 S4.5
13. B5.1 X1-4 14. B5-4
Mục tiêu diệt Tốt đầu của Trắng thay đổi vì sợ tạo điều kiện cho Mã Đen kịp nhảy lên trả đòn.
Bây giờ Trắng nhằm con Tượng đầu nhưng Đen tỏ ra không lo lắng vì tính chuyện phản công.
14. ... X4.6
15. P5.5 T7.5 16. X2-1 B3.1
17. B7.1 P2-6 18. X1-5 P6-5
Đen lỡ "phóng lao phải theo lao" chứ nếu lui Xe về đổi Xe Trắng thì khó chống đỡ cờ tàn. Hi
sinh Mã để chơi Pháo huyền khống tạo thế đối công.
19. X5-7 X4-3 20. P8-2 S5.4
21. X7.2 Tg5.1 22. X7/1 Tg5.1
23. X7-4 X3-5 24. M3/5 X5/1
25. T7.5 P7.3 26. X4/5 X5-8
27. X4-3 X8-6 28. X3-5 B7.1
29. B7-6 P5.1 30. M5/7 B7.1
31. Ms.6
Trắng thắng rõ.
Ván 31: Pháo đầu công bình phong Mã
Tương tự kiểu tấn công như ván 30, chúng ta xem tiếp ván Ngụy Trường Lâm chơi với Đặng
Bằng cùng ngày 16-12-56 như sau.
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 M2.3 2. M8.7 M8.7
3. X9-8 X1-2 4. B3.1 B3.1
5. X8.6 P2-1 6. X8-7 P1/1
7. P2-3? P1-3?
Trắng nên đi 7. M2.3 hoặc 7. P2.4 uy hiếp mạnh hơn còn Đen nên 7... M7/5 có nhiều cơ may trả
đòn.
8. X7-6 T7.5
9. X6.2 P3-2
10. B3.1 T5.7
Trắng hi sinh Tốt để cánh trái của đối phương ngột ngạt đồng thời Trắng mở đường cho Mã tiến
biên và nhảy lên nhanh chóng.
11. M2.1 S6.5 12. X1-2 X9-8
13. X2.6 P8/1 14. X6/2 T3.5
15. X6-7 X2-3 16. X2-3 M7/6
17. X3-2 X8-9 18. B5.1 P8-7
19. P3.6 P2-7 20. X2-3 P7.1
21. M1.3 X9-8 22. M3.4 P7-6
23. M4.6 X8.6 24. B5.1 P6.5
Sau khi giằng co uy hiếp cả hai cánh, cuối cùng vẫn nhắm mục tiêu Tốt đầu và Tượng đầu của
đối phương.
25. B5.1 X8-6 26. B5.1 T7/5
27. X3/3 X6/5 28. M7.5 X6.4
29. M5.6 X6/4 30. Ms.4 X6.2
31. M6.7 X3.1 32. X7-4
Trắng bắt Pháo và đe dọa 33. X3.6 đánh bí, Đen chịu thua.
MỤC TIÊU LÀ CÁNH NÀO PHÒNG THỦ YẾU
Trong ván cờ, cuộc chiến thường diễn ra ở ba mặt trận: chính diện hay các trục lộ 4, 5 và 6 nhằm
uy hiếp trực tiếp Tướng; trắc diện hay là hai bên cánh, có thể là cánh mặt hay cánh trái. Bên đi
tiên cần nhạy bén đánh giá cánh nào phòng thủ kém có thể chuyển mục tiêu từ trung lộ sang
cánh, thường giành được thắng lợi. Sau đây là một số ván minh họa cho những kiểu tấn công
cánh.
Ván 32: Trận nghịch Pháo nguy hiểm
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 P8-5 2. M8.7 M2.1
3. X9-8 X1-2 4. X8.4 M8.7
5. M2.1 X9-8 6. X1-2 X8.6?
Bên Đen đi sau nên phòng thủ chặt chẽ trước đã, vội phóng Xe xuống phản công vô cùng nguy
hiểm.
7. P5-4 P2-4
8. X8-4 B1.1
9. P4.1 X8-7??
Đen tham ăn Tốt mà không thấy nguy hiểm chết người, rõ ràng lọt vào bẫy của đối phương. Tốt
nhất nên 9...X8/2 phòng thủ bên hà, có gì đi X2.4 tăng cường liên lạc giữa hai cánh.
10. P2.7 X7.1
11. P4-3
Trắng cũng có thể chơi ngay 11. P4.6 diệt Sĩ rồi phối hợp hai Xe tấn công cánh trái của Đen chỉ
có một Mã phòng thủ, chắc sẽ giành thắng lợi nhanh. Bây giờ chơi P4-3 nếu Đen bỏ Xe ăn Pháo
rồi dùng Mã diệt Pháo kia, ván cờ sẽ kéo dài. Thế nhưng Đen lại đi tiếp không như vậy.
11. ... X7-3 12. X4.5 M7/6
13. P3.6 Tg5.1 14. X2.8
Thắng.
Đây là ván cờ chơi theo lý thuyết, còn trong thực tế tấn công cánh vẫn có phối hợp tấn công
trung lộ.
Ván 33: Trận nghịch Pháo đối công
Trong thực tế tấn công cánh vẫn có phối hợp tấn công trung lộ. Ván Dương Quan Lân gặp
Trương Tăng Hoa ngày 16-12-56 đã đi như sau.
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.9
3. M8.7 M2.3 4. X9-8 X1-2
5. P8.4 S4.5 6. B3.1 P8-7?
Trắng thấy đối phương chơi Nghịch Pháo muốn trả đòn nên đi B3.1 để nhảy Mã uy hiếp trung lộ.
Đáng lẽ Đen đi X9.1 phòng thủ vững hơn.
7. M3.4 X9-8 8. X1.1 B3.1
9. X1-6 X8.4 10. M4.5 P7-6
11. M5.7 P6-3 12. P8-5 X2.9
Trắng đã dằn được Pháo đầu, Xe lại chận lộ Tướng nên đổi Xe cho cánh mặt đối phương yếu
kém rồi xuất Tướng trợ công.
13. M7/8 P3-1 14. S6.5 M9/8
15. Tg5-6 P1/2 16. B9.1 M8.7
17. B5.1 B7.1 18. B3.1 X8-7
19. M8.9 X7/1 20. Ps-8 P1-2
21. M9.8 P2-1 22. M8.7 P1-2
23. M7.9
Thắng.
Ván 34: Trận Pháo đầu phá bình phong mã hiện đại
Cũng với kiểu chơi như ván 33, Dương Quan Lân lại thắng Triệu Hằng Tuyền ngày 17-12-56
như sau.
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. B7.1 M2.3 4. X1-2 B7.1
5. X2.6 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. P8-7 P9-7 8. X3-4 T3.5
9. X4.2 P7-9 10. B7.1 T5.3
11. M8.9 S4.5 12. X9-8 X1-2
13. X8.6 P2/1 14. X4/4 M3/4
15. M9.7 X8.3 16. B3.1 X8-7
17. M3.2 B7.1 18. M2.3 B7-6
19. M3/4 X2-1 20. M7.6 M4.5
Trắng tấn công cùng một lúc cả hai cánh có gây cho Đen khó khăn trong đối phó nhưng cuối
cùng Trắng chỉ duy trì được quyền chủ động. Bây giờ Trắng tiếp tục gây sức ép vào trung lộ và
cánh mặt của Đen.
21. B1.1 B1.1 22. M6.7 P2-3
23. M7/5 M7.6 24. B5.1 M5.7
25. M4.2 P9-7 26. M2.4 X1-4
27. P7.4 P7.8 28. S4.5 T3/5
29. M5.7 X4-3 30. P7.2 X3.1
Đến đây Trắng thấy rõ sự yếu kém bên cánh mặt của Đen, dù ở đây có một Xe bảo vệ, do đó
Trắng tập trung quân tấn công ở đây.
31. M4/6 M6.7 32. P5-7 X3-4
33. X8.3 S5/4 34. P7-6 X4-3
35. X8-6
Thắng.
Ván 35: Pháo đầu tuần hà Pháo công bình phong mã
Có nhiều trường hợp bên tiên tấn công hai cánh cuối cùng đối phương lúng túng không chống đỡ
được. Ván sau là trận giao hữu giữa Lưu Văn Triết cùng Từ Gia Lượng cầm Trắng, Chu Hồng
Tân và Dương Khắc Liêm cầm Đen.
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. M8.7 M2.3 4. B7.1 T3.5
5. X1-2 X9-8 6. P8.2 P2/1
7. B3.1 P8.2 8. B3.1 P2-8
9. X2.5 M7.8 10. B3-2
Trong những năm cuối thập niên 50 và đầu thập niên 60 người ta thường chơi Pháo đầu tuần hà
Pháo và luôn chiếm ưu thế. Ở đây Trắng cả gan hi sinh Xe để giành lấy thế công.
10. ... P8-7
11. M3.4 P7.4
12. P5-6?
Đáng lẽ Trắng đi 12. M4.5 hay hơn, vì nếu Đen chơi 12... P7-2 13. M7.8 M3.5 14. P5.4 15. M8.7
M8.4 16. X9-8 X8/1 17. M7.9 Tg-4 18.M9.8! Trắng ưu thế thắng.
12. ... X1-2
13. T7.5 P7/3 14. P6/1 X8.1
15. P6-8 X2-1 16. S6.5 X8-4
17. M7.6 B3.1 18. X9-7 B1.1
19. M6.4 P7-6 20. Mt.2 S4.5
21. M2.3 Tg5-4 22. Ps.1 B3.1
23. X7.4 X4-3 24. Ps-6 P6/1
25. M4.3 Tg4-5 26. Ms.4 S5.6
27. M4/6 Tg5.1 28. B2-3 Tg5-6
29. X7.3 X3.1 30. P8-2
Đen chịu thua vì nếu 30... S6/5 31. P2.4 Tg6.1 32. B3.1 Đen hết đỡ.
II. CÁCH ĐI HẬU
Đi sau nói chung là phải phòng ngự chống đỡ, nhưng có nhiều thế trận bên đi sau vừa phòng ngự
nhưng cũng đồng thời sẵn sàng phản công nếu đối phương chơi sai lầm hay tấn công không tích
cực. Đó là các trận Thuận Pháo, Nghịch Pháo, Bình Phong Mã, Phản Công Mã và Thiết Đơn Đề.
Sau đây chúng ta xem xét những trường hợp bên đi trước có sai sót, vi phạm nguyên tắc cơ bản
của khai cuộc đã bị bên đi sau phản đòn giành chiến thắng.
1. Phản công trung lộ là mục đích của Đen
Nếu bên đi trước coi Tốt đầu là mục tiêu lớn trong khai cuộc thì bên đi sau cũng luôn quan tâm
mục tiêu này để tranh giành với đối phương. Trong một số trường hợp bên đi sau đánh trả uy
hiếp ngay trung lộ của đối phương. Các ván cờ sau đây minh họa cho điều này.
Ván 36: Cuộc Đấu Tranh Giành Làm Chủ Trung Lộ
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.9 B1.1
5. X2.6 X9-4 6. S4.5 M2.1
7. X2-3 X1.1 8. B3.1 X4.4!
Đen đưa Xe kỵ hà không cho Mã Trắng nhảy lên đồng thời nếu Trắng đi 9. B3.1 X4-7 sau đó đi
T7.9 bắt chết Tốt đối phương, chiếm ưu.
9. P8-6 M1.2
10. X3/1 M2.1
11. X9-8 P2-3
12. X8.6 T7.9
13. X3.1 X1-6 14. X8-7 M1/2
15. P5.4 M7.5 16. X3-5 X6.7
17. X5/1 P5/1!
Đen lui Pháo hi sinh Mã để phản đòn ngay trung lộ trong khi các Xe đã sẵn sàng phối hợp làm
thua đối phương.
18. X5-8 X4.2
19. M3/4 P3-5 20. M9/7 Ps.5
21. M7.5 X4-5
Trắng chịu thua vì không có gì cứu được.
Ván 37: Đen Cũng Đặt Mục Tiêu Vào Tốt Đầu
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.9 B1.1
5. X2.6 X9-4 6. S4.5 M2.1
7. X2-3 X1.1 8. B3.1 X4.7
9. B3.1 X1-6
Trắng còn để một Xe trong góc, mới sử dụng Tốt 3 tấn công trong khi 2 Xe Đen đã giành các
yếu lộ quan trọng chuẩn bị cuộc phản công quyết liệt:
10. M3.2 X6.7
11. M2.4 S4.5
12. M4.3 P2-7
Trắng cũng phải bảo vệ Tốt đầu, nếu tham bắt Mã đối phương bỏ Tốt đầu là sai lầm nghiêm
trọng.
13. X3.1 P5.4
14. B3-2 M1.2
15. B7.1
Trắng không thể lui Xe về bắt Pháo đầu của Đen được, vì nếu 15. X3/4 P5-1, bắt hai Xe Trắng.
15. ... M2.4 16. P8.7 T3.5
17. M9.7 M4.3 18. T7.9 M3.4
19. M7/6 X6-5 20. Tg5-4 X5-6
Thắng.
Ván 38: Trắng Sai Lầm Phải Trả Giá
Ván cờ này do Trương Tăng Hoa và Dương Quan Lân chơi ngày 15-12-56 một lần nữa cho thấy
Trắng chơi không chính xác đã bị Đen phản công ngay trung lộ giành chiến thắng rất đẹp.
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. B7.1 B7.1 4. M8.7 M7.6
5. X9.1 S4.5 6. X9-6 T3.5
7. B5.1? M6.7
Trắng vội tiến Tốt đầu, đáng lẽ phải ra Xe nhanh 7. X1-2 P8-7 8. B5.1 9. B5.1 B5.1 10. M3.5,
Trắng vẫn ưu.
8. M3.5 X9-8
9. B5.1 B5.1 10. P5.3 P8.3
11. X6.5 P8-5 12. S4.5 X1-4
13. X6-7 P2.4 14. X7-8 P2-3
15. T7.5 X4.4 16. X8/3 X4-5
17. X8-7 X5-2 18. P8.1
Trắng chậm ra Xe nên bị Đen phản công, các quân Trắng lúng túng. Bây giờ nếu Trắng đi 18.
P8.9 X2.3 19. P9/1 M3.2, Trắng chạy Xe mất Mã. Đến đây Đen bắt đầu uy hiếp trung lộ mà mục
tiêu là Tượng đầu.
18. ... X8.7!
19. B7.1 T5.3 20. M5.7 M7.5
21. T3.5 X8-5 22. Tg5-4 M3.4
23. X7-4 X5-3 24. M7.5 X3/1
25. X4.1 X2.1 26. X1-3 T3/5
27. X3-2 B7.1 28. X4.1 P5-6
29. X2.6 X3-6 30. S5.4 X6.1
31. Tg4-5 X6-5 32. S6.5 X2.1
33. M5.6 S5.4 34. X4-6 P6.4
35. Tg5-4 X5.1
Trắng chịu thua.
Ván 39: Pháo Đầu Không Dễ Yên Thân
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. X2.6 B7.1
5. B5.1 B3.1 6. B5.1 S4.5
7. M3.5 B5.1 8. P5.3 T3.5
9. X2-6?
Trắng chơi Pháo đầu Xe qua hà công gấp khống chế được trung lộ. Bây giờ đáng lẽ chơi P8-5 rồi
triển khai nhanh cánh trái, Trắng đi nước X2-6 thật vô nghĩa.
9. ... P8.2 10. P8-5 P8-5
11. P5.3 X8.5 12. B3.1 B7.1
13. X6-3 M3.5 14. X3/2 X8/1
15. X3-5 M5.7
Đen không thể để đối phương dùng Pháo đầu khống chế trung lộ của mình nên đã dùng mọi cách
để trục nó đi. Trắng cố bám giữ trận địa nhưng Xem chừng thế đứng của Xe, Pháo Trắng không
ổn.
16. X5-3 Mt/6
17. P5/1 M6.5 18. X3-4 M5/7
19. X4-3 X8-5 20. M5/3? Mt.9
21. X3-2 M7.6 22. X2-4 M9.8
23. X4/1 M8.7 24. X4/2 X5.1
25. S4.5 P2.6
Bắt chết Xe, Trắng chịu thua.
Ván cờ kết thúc mà một cánh quân Trắng hoàn toàn bất động, rõ ràng vi phạm nguyên tắc khai
cuộc rất nghiêm trọng.
Ván 40: Không Vào Pháo Vẫn Bắt Được Tốt Đầu
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. M8.9 B7.1
5. P8-7 X1-2 6. X9.1 P8.4
7. X9-6 T3.5 8. S4.5 S4.5
9. X6.3 P2.5 10. B9.1 B3.1
11. M9.8 P2/1 12. P7-6 P8-5
Đen thủ Bình Phong Mã nhưng đưa song Pháo qua hà cuối cùng bắt được Tốt đầu của đối
phương, mở đầu cuộc phản công:
13. X2.9 M7/8 14. P6-8 X2-4
15. X6-2 M8.7 16. B7.1 P5/2
17. B7.1 X4.7 18. P8/1 T5.3
19. X2-7 T7.5 20. M8.7?
Trắng nhảy Mã xuống không có tác dụng gì, đáng lẽ nên X7/1 bắt Pháo phòng giữ tuyến Tốt để
sau này nhảy Mã lên đổi Pháo đầu của Đen có thể giải vây cầu hòa.
20. ... X4/1
21. P8.1 X4-7 22. X7-5 P5.3
23. T7.5 B7.1 24. X5-3 X7/1
25. T5.3 M7.6 26. M3.4 P2-5
27. T3/5 P5/1
Đen ưu thế, lời Tốt nhưng Trắng có thể cầm cự đánh hòa. Do sai lầm để mất quân nên Trắng
thua cờ tàn.
Ván 41: Thuận Pháo Đi Sau Đẩy Tốt Đầu
Trước đây có một số người nghĩ rằng trận Thuận Pháo chỉ có bên đi tiên, mới đẩy Tốt đầu tấn
công, còn bên đi hậu phòng thủ được thì không đẩy được. Điều này hoàn toàn không đúng.
Trong một số trường hợp chơi đối công, bên đi sau vẫn đẩy Tốt đầu như thường. Ván cờ này là
một ví dụ:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P8-5 P2-5 2. M8.7 M2.3
3. X9.1 X1-2 4. X9-4 S4.5
5. B1.1 X2.6 6. M2.1 X2-3
7. S4.5 M8.7! 8. P2-3 B5.1
9. X4.5
Đen mở đợt phản công trong khi Trắng chưa có gì sơ hở. Đáng lẽ Trắng nên đi 9. X1-2 nếu Đen
chơi tiếp 9...M3.5 10. X4.5 B5.1 M5.4 12. X4-3, Trắng ưu.
9. ... M7.5 10. X1-2 P8-6
11. X2.4 B9.1 12. B1.1 X9.4
13. X4-3 T7.9 14. P3-2 B5.1
15. B5.1 M5.3 16. X3-6 X3-7
17. P5.5 T3.5 18. T7.5 Ms.5
19. P2/2? X7-3 20. P2-1 X9-7
21. P1.7 T5/7 22. P1.2 X3.1
23. X2.5 P6-2 24. P1-3 X7/4
25. X2-3 P2.7 26. T5/7 X3.2
27. S5.6 M5.4 28. M1.3 M3.2
29. M3/5 M2.4 30. Tg5-4 X3-4
31. Tg4.1 Ms.5 32. Tg4-5 X4-5
33. Tg5-6 M4.2
Đen thắng.
Ván 42: Phòng Thủ Không Bằng Bắt Tốt Đầu
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. M8.9 B3.1
5. X9.1 T3.5 6. X9-6 S4.5
7. X6.5 P8.1 8. B7.1 B7.1
9. X6/2 B3.1 10. X6-7 M3.4
11. P8-6 P8.1 12. X2.1? P8.2!
Đen chơi Bình Phong Mã phòng thủ tích cực. Đến nước thứ 10, Đen nhảy Mã lên có ý đồ M4/2
để bắt Xe và bắt cả Pháo 8 của Trắng, buộc Trắng phải P8-6 để rồi X7-6 đuổi Mã Đen lui về.
Đen chơi P8.1 bảo vệ Mã để nếu X7-6 thì Đen đi P2-4 đuổi Xe, Trắng sẽ mất Pháo. Do đó Trắng
chơi X2.1 định đưa sang cánh trái uy hiếp đối phương tạo cơ hội cho Đen đi P8.2 bắt Tốt đầu,
phản công trước.
13. X2-8 M4.5! 14. M3.5?
Trắng nên 14. X7-5 buộc đổi Mã mà không bị Đen chơi Pháo đầu.
14. ... P8-5
15. S6.5 P2-4 16. B1.1 P5/2
17. X7-5 X1-3 18. X8-7 P5-3
19. P5.4 X8.3 20. P5/1 X8-5
21. T3.5 P4.2 22. P5.2 T7.5
23. X5.2 M7.5 24. X7.3 P4.1
25. P6.1 B7.1 26. B1.1 B7-6
27. P6-5 B9.1 28. P5.2 P4-5
29. M9.7 M5.7 30. X7-8 P3-4
31. Tg5-6 P4/4 32. B3.1 M7/6
33. M7.5 M6.5 34. X8.1 T5.3
35. M5/7 M5.4 36. S5.6 M4.6
37. M7.6 X3.3 38. S4.5 X3-4
Thắng.
PHẢN CÔNG Ở CÁNH
Nếu bên đi tiên tấn công trung lộ thường kết hợp với tấn công cánh nào phòng thủ yếu kém của
đối phương thì bên đi hậu cũng sẵn sàng phản công giống như vậy. Thế có nghĩa là nếu bên tiên
chơi sai lầm hoặc tấn công thiếu tích cực thì bên đi hậu khai thác phản công và đôi khi việc phản
công ở cánh thường giành thắng lợi.
Sau đây chúng ta xem những ván cờ minh họa cho kiểu phản công ở cánh của bên đi hậu.
Ván 43: Đòn Song Long Pháo "Quái Chiêu"
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. B7.1 B7.1
5. P8-7 P2.6 6. X2.6 T7.5
7. X9.1 X1-2 8. X2-3 P8.6
9. X9/1 X8.2 10. B5.1 P2-7
11. M3/5
Đen chơi Bình Phong Mã nhưng không phòng thủ mà phản công ngay từ nước thứ 5 với P2.6
khống chế cả một cánh của Trắng. Sau đó cặp Pháo như hai con rồng uốn khúc khiến Trắng rúm
cờ lại.
11. ... X2.4 12. B7.1 X2-3
13. P5-4 S6.5 14. M5.6 X3.2
15. T7.5 M3/1 16. M6.4 B7.1
17. M4.5 B7.1 18. X3-4 B7.1
19. P4.2 M7.5 20. X4-5 X3-6
21. S6.5 X6/1 22. P7-3 X6.3
23. M8.7 P7-5 24. X9.1 P8.1
Trắng chịu thua.
Đây là ván Dương Quan Lân chơi với Lâm Ấu Như cầm Trắng năm 1956.
Ván 44: Phản Công Cả Hai Cánh
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1
5. M8.7 T3.5 6. P8.2 P2/1
7. X2.6 P8-9 8. X2-3 X8.2
9. M7.6 P2-4 10. X3-4 M7.8
11. X4/2 M8.7 12. P5-8 X8.6
13. S6.5 P9-7 14. X4/1? M7/8!
15. T3.5
Sau giai đoạn khai cuộc, Đen đã giành quyền chủ động. Bây giờ các quân Trắng chưa làm được
gì thì các quân Đen đã phối hợp phát huy ưu thế:
15. ... B7.1! 16. M6.4 B7.1
17. M4/3 P4.5 18. Mt.2 P4-6
19. M2.3 X8-7 20. B7.1 P6-8
21. Tg5-6 S4.5 22. Pt-6 X1-4
23. Mt/4 B5.1 24. P6.1 B3.1
25. P8-6 X4.4 26. M4.2 X7/1
27. T5.3 P8-7
Trắng chịu thua.
Ván 45: Trả Đòn ở Cánh Lời Quân Ngay
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. B7.1 P2-3 2. P8-5 P8-5
3. M8.7 M8.7 4. X9-8 X9-8
5. P2-3 M2.1 6. M2.1 B3.1
7. B7.1 X8.4 8. X8.5?
Nguyên tắc có nêu: đừng tham lợi nhỏ mà sa vào bẫy. Trắng lời một Tốt muốn khống chế
không cho M1.3 nên đáng lẽ Trắng đi 8. B7-8 lại đi X8.5 bị đối phương giăng ngay cái bẫy.
8. ... B1.1!
9. X8-9 P3/1
10. X9/1
Nếu không bỏ Tốt thì bị 10... P3-1 bắt chết Xe, còn đi 10. B7-6 thì mất Tượng, nguy hiểm.
10. ... X8-3
11. X9-4 P3.6 12. P3-7 X3.3
13. X4.3 S4.5 14. X4-3 P5.4
15. S4.5 T3.5 16. X3/1 P5-3
17. P5.5 T7.5 18. T3.5 X1-4
19. X3/2 X4.8 20. T7.9 X3-1
21. X3-7 P3-5 22. Tg5-4 P5.2
23. Tg4.1 X1-5 24. X1-5 X5-9
25. S6.5 X4/2
Trắng chịu thua thì Đen phối hợp đánh song Xe.
Ván 46: Đơn Đề Mã Cũng Biết Phản Công
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 T3.5
5. M8.7 P2.4 6. B5.1
Đen vừa phi Pháo qua hà chuẩn bị cuộc phản công, Trắng có thể chơi 6. B3.1, nếu như 6...P8.4
thì 7. M7.6, Trắng vẫn còn chủ động.
6. ... S4.5
7. B9.1 X1-4 8. B9.1 X4.6
9. M7.8 X4.1 10. P8/1 P8.4!
Như vậy Đen không thụ động phòng thủ mà bắt đầu phản công ở cả hai cánh, giành quyền chủ
động.
11. S4.5 X4/3 12. B9.1 X4.1
13. P8.1 X4-3 14. B9-8 P2/3
15. P8.4 X3-2 16. P8-5 X2-5
17. X9.9 M3/4 18. Pt-6 X5-4
19. P6-1 B7.1 20. X9/4 M4.3
21. T3.1 X8.3 22. M3.5 B3.1
23. M5.4 X4/1 24. X9.4 M3/4
25. M4.3 X4-5 26. X2.2 B3.1
27. X2-4 X8-7
Thế cờ giằng co nhưng rồi Trắng sai sót nên kết cuộc thua cờ tàn.
Ván 47: Từ Phản Công Cánh Đến Trung Lộ
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1
5. X2.6 M7.6 6. M8.7 T3.5
7. P8.2 B7.1 8. X2-4 B7.1
9. M3/5 M6/4 10. X4/2 P2.2
11. X4-2 X1.1
Thế cờ còn phức tạp. Cánh trái của Đen bị Xe Trắng phong tỏa phải huy động Xe cánh mặt lên
tiếp ứng. Bây giờ nếu Trắng chơi tiếp: 12. P5-2 X1-6 13. P2.5 X6.1 14. P2/1 M4.3 15. X2-7
X8.3 tình thế đỡ căng, hai bên cân bằng. Thế nhưng Trắng chơi những nước tiếp theo không
chính xác.
12. X9.1? X8.1
13. X9-6 M4.3!
Đen thực hiện phương châm: "Bỏ quân để giành lấy thế". Bây giờ nếu Trắng đi: 14. X2-7 X1-6
15. X6.3 B3.1, Trắng vô cùng khó chơi. Do đó Trắng đã đi như những nước tiếp theo.
14. X6.3 B3.1
15. T7.9 Mt.2 16. P5-8 P2.3
17. X6-3 P2/1 18. P8-5 B5.1
19. P5.3 T7.5 20. X3.3 M3.4
21. X3-2 X8.1 22. X2.3 B3.1
23. X2/3 B3.1 24. X2-6 X1-4
25. M7/8 P2-5 26. M5/7 X4.1
27. M7.6 M4/2 28. X6.3 M2/4
29. M6.7 P5-9
Trắng chịu thua vì cờ tàn Đen lời nhiều Tốt.
Ván 48: Uy Hiếp Trung Lộ Đến Phản Công Cánh
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B3.1
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 M2.3
5. P8-7 M3.2 6. X2.6 T3.5
7. B5.1 S4.5 8. B5.1 B5.1
9. X2-3 B5.1 10. P7/1 X1-4
11. B3.1
Trắng vội tấn công trung lộ bằng hi sinh Tốt đầu không ngờ đối phương bất chấp nước X3 -8 bắt
hai quân, cứ ăn Tốt đầu rồi đưa Tốt qua hà khống chế trở lại Trắng. Bây giờ nếu Trắng tham ăn
một quân mà đi: 11. X3-8 M7.6 12. X8/1 M6.8 phản công cánh mặt yếu kém thì Trắng khó
chống đỡ.
11. ... X4.8 12. B3.1 P8.4
13. X3-8 P2-4 14. S6.5 P8-7
15. T3.1 X8.8 16. X8/1 X8-7
17. X8.4 P4/2 18. P7.1 P7-8
19. S5.4 B5.1 20. M3.4 P8.3
21. S4.5 X7.1 22. S5/4 X7/5
23. S4.5 B5.1 24. M4/5 X7.5
25. S5/4 X7/2 26. S4.5 X7-9
27. M5.4 X9.2 28. M4/3 P8/2
29. S5/4 X4-7
Trắng chịu thua vì không chống đỡ được những nước tiếp theo của Đen:
30. T7.5 P8.2 31. S4.5 X7.1 32. M3/4 X7-6 33. Tg5-4 P8/3 34. Tg4.1 P8-6.
Ván 49: Tấn Công Và Phản Công ở Cánh
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1
5. M8.7 T3.5 6. P8.2 P2.2
7. X2.6 P8-9 8. X2.3 M7/8
9. X9.1 S4.5 10. X9-2 M8.7
11. B3.1 B7.1 12. P8-3 M7.6
13. X2.6 X1-4 14. M3.4 X4.3
15. P5-3!
Trắng chơi Pháo đầu thấy khó làm gì chuyển quân tập trung tấn công cánh, thế cờ căng thẳng
quyết liệt.
15. ... S5.4 16. X2-4 B5.1
17. B7.1 M6/8 18. B7-6 M8/6
19. B6.1 S4/5 20. B6-7 M3/2
21. M4.3 P9.4
Đen bị uy hiếp nặng nề, sau khi đổi Xe, Đen bắt đầu tìm đường phản công.
22. Ps-5 M2.4
23. M7.6 P2-4 24. B7-6 P9-1
25. M6.8 P1/2 26. M8.7 P4-3
27. P5-6 M4.2 28. B6-5 P3/1
29. Bt.1 T7.5 30. M3.5 S5.4
31. M5/6 M2.3!
Đen nhảy Mã làm ngòi cho một Pháo tấn công Tượng và một Pháo tấn công Mã, Trắng phải mất
một Mã nên buông cờ chịu thua.
Ván 50: Những Phản Đòn Thuộc "Quái Chiêu"
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 P8-6
3. X1-2 M8.7 4. B3.1 B3.1
5. P8.4 T3.5 6. P8-3 B9.1
7. M8.7 X1-2 8. M3.4 P6.2
9. B5.1 S6.5 10. X9.1 P2.3
11. M4/3 P6-4 12. M3.5 P2/1
13. X9-6 X9.3 14. P5-3 P4/2
15. X6.5
Trắng chơi Pháo đầu phì Pháo rồi chuyển ra cánh tấn công, Đen chơi Phản Công Mã chống đỡ
tích cực tạo tình thế đối công căng thẳng.
15. ... M3.4 16. B7.1 M4.6
17. B7.1 P2.3 18. Ps-8? X2.7
19. X6-8 X2/4 20. P3-8 B5.1
21. P8.3 T5/3 22. B5.1
Trắng lời Tốt, Xem ra ưu thế nhưng Đen có điều kiện phối hợp quân đánh trả quyết liệt, do đó
không thể đánh giá Trắng ưu thật.
22. ... X9-2
23. P8-9 P4-5 24. T3.5 M6.4
25. X2.1 X2.4 26. X2-6 M4/5
27. B3.1 M5.6 28. M7.6 M7.5
29. M6/4 X2-5 30. S6.5 X5/1
31. M4.2 M5.6 32. Tg5-6 P5-4
33. Tg6-5 M6.8
Trắng hoàn toàn bó tay chịu thua. Đây là ván Triệu Khánh Các cầm Trắng thua Hồ Vinh Hoa
cầm Đen, chơi ngày 19/7/1974.

Chương IV Những khai cuộc thông dụng

Qua các ván cờ trong chương II và chương III, chúng ta đã thấy được phần nào những kiểu khai
cuộc thông dụng của bên đi tiên cũng như đi hậu. Song các ván này phần lớn có những sai lầm
nghiêm trọng nên dẫn đến kết thúc tương đối nhanh. Nếu chúng ta nghiên cứu kỹ có thể rút ra từ
đó nhiều bài học rất bổ ích, đặc biệt là vấn đề ra quân, bố trí thế trận.
Để giúp các bạn mới chơi, học tập có căn bản và hệ thống, chương IV được dành để giới thiệu
những kiểu khai cuộc thông dụng hiện nay. Đây chỉ là phần lý thuyết nhưng không phải do một
ai tự ý đặt ra mà xuất phát từ thực tiễn các ván đấu giữa các cao thủ được tuyển chọn và đúc kết
lại. Như trên đã nêu, mục tiêu lý thuyết khai cuộc hiện đại, đối với bên đi tiên vốn nắm quyền
chủ động, phải cố gắng giữ quyền chủ động này lâu dài, tiến lên kiếm lời Tốt hoặc lời quân, lời
chất. Đối với bên đi hậu trước hết cần giữ thế cân bằng, tiếp đến lợi dụng sơ hở của đối phương
để khai thác giành lại quyền chủ động và phản công. Cần chú ý tư tưởng của những nhà chơi cờ
hiện đại thường thiên về tấn công, đối công chứ ít chịu phòng thủ thụ động. Cho nên, dù là chơi
theo kiểu khai cuộc gì, các cao thủ vẫn lấy tấn công làm tư tưởng chủ đạo, dùng tấn công thay
cho phòng thủ. Trong trường hợp bắt buộc phải phòng thủ thì chọn cách phòng thủ tích cực, luôn
tìm cơ hội để phản công, trả đòn. Chính vì vậy mà kiểu chơi hiện đại rất sôi nổi, căng thẳng và
đầy sức lôi cuốn, hấp dẫn.
Tuy nhiên, khai cuộc là vấn đề chiến lược, nó rất rộng lớn, phức tạp và không ngừng phát triển
theo tư duy của thời đại. Muốn vươn lên trình độ cao cần phải đi sâu nghiên cứu từng chủ đề và
từng chuyên cuộc, đặc biệt là phải theo sát bước phát triển của làng cờ hiện nay và trình độ của
các danh thủ đầu đàn. Trong phạm vi quyển sách nhỏ này chỉ giới thiệu được những đường nét
khai cuộc khái quát mà thôi.

I. THẾ TRẬN PHÁO ĐẦU VỚI CÁC THẾ TRẬN ĐỐI CÔNG

Khi bên đi tiên sử dụng thế trận Pháo đầu để tấn công mà bên đi hậu muốn đánh trả lại ngay thì
thường sử dụng các thế trận Thuận Pháo, Nghịch Pháo hoặc Bán đồ Nghịch Pháo. Chúng ta lần
lượt xem qua những kiểu tấn công và đối công diễn ra giữa Pháo đầu với các thế trận này.

A. PHÁO ĐẦU ĐỐI VỚI THUẬN PHÁO

Đây là kiểu chơi xuất
hiện sớm nhất trong
lịch sử hình thành các
khai cuộc. Theo các
nhà nghiên cứu, từ thế
kỷ 12, sau khi người
ta sáng tạo, cho mỗi
bên hai Pháo, thì Cờ
Tướng trở nên sôi nổi,
hấp dẫn, đặc biệt là
các trận đấu Pháo.
Thế nhưng lý thuyết
cổ điển đánh giá thấp
kiểu chơi của bên đi
sau, cho rằng Thuận
Pháo không chống nổi
Pháo đầu. Ngày nay qua thực tiễn các danh thủ khẳng định Thuận Pháo đủ sức đối công, tranh
hoành với Pháo đầu. Tư tưởng chiến lược của cả hai bên là tấn công, phản công chứ không
phòng ngự.
[rheakaehr/9/1c2c4/p1p1p1p1p/9/9/P1P1P1P1P/1C2C4/9/RHEAKAEHR
w - - - 2]
Sở dĩ gọi Thuận Pháo là vì khi bên đi tiên vào Pháo đầu bên nào thì bên hậu cũng vào Pháo đầu
bên đó, hai Pháo vào đầu cùng chiều nhau. Chẳng hạn bên tiên đi 1. P2-5 thì bên hậu đối lại bằng
1...P8-5, còn nếu bên tiên đi 1. P8-5 thì bên hậu đi 1... P2-5 (xem hình). Thường một bên ra Xe
thẳng (trực Xa) còn một bên ra Xe hoành (hoành Xa) hay ngược lại. Do đó, để dễ phân biệt
người ta chia ra hai loại: Pháo đầu hoành Xe đối Thuận Pháo trực Xe và Pháo đầu trực Xe đối
Thuận Pháo hoành Xe. Từ hơn ba thập kỷ gần đây các danh kỳ thay đổi phong cách chơi, vạch
nhiều đường hướng rất mới trong thế trận của cả hai bên, do đó người ta còn phân biệt kiểu chơi
cổ điển và kiểu chơi hiện đại. Tất cả sự phân biệt này có tính cách qui ước để dễ nghiên cứu mà
thôi.
Sau đây chúng ta tìm hiểu cụ thể cách tấn công và đối công giữa Pháo đầu và Thuận Pháo.
1. HOÀNH XE ĐỐI TRỰC XE KIỂU CỔ ĐIỂN
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5
2. X1.1
Hoành Xe sớm để chiếm lộ 6. Kiểu chơi mới người ta thường lên M2.3 trước
2. ... M8.7
Mặc dù hai bên đều coi Tốt đầu là mục tiêu, nhưng nếu vội ăn Tốt đầu thì thường mất nước.
3. X1-6 X9-8
Đen có thể chơi 3...M2.1 tạo thế đối công nếu Trắng đi 4. X6.6 P2.2 5. M2.3 S6.5 6. X6/2 B1.1
7. B7.1 P5-4 8. M8.7 T7.5 đối công ∞
4. M2.3 S6.5
Đen có thể chơi 4... P2-3 5. M8.7 S6.5 6. X9-8 X8-4 7. B3.1 M2.1 8. P8-9 B1.1 9. M3.4 X8-6 ∞
5. X6.7
Từ thập niên 60 trở đi các danh thủ hay đi 5. M8.7 P2-3 8. X9-8 X8.6 7. B5.1 M2.1 8. P8.5 P5.3
9. S6.5 P3.4 ∞
5. ... M2.1
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. X1.1 M8.7
3. X1-6 X9-8 4. M2.3 S6.5
5. X6.7 M2.1 6. X6-8
6. ... P2-3
Trường hợp Đen chơi 6... P2-4 Trắng có hai khả năng đi 7. B9.1 hoặc 7. S6.5 và thường Trắng
vẫn ưu thế
7. B9.1 X8.5!? 8. B9.1 B1.1
9. X9.5 X8-4 10. M8.9 P3.4
11. M9.8 P5-3 12. M8.6 Pt/2
Đen có thể đổi lại 12... Ps-4 13. S4.5 P3/2 14. P8.5 P4.1 15. P5-9 X4/1 16. P9.5 B7.1 ∞
13. M6.7 P3/2 14. T7.9 T7.5
15. P8.5 B7.1 16. X8-7 P3-4
∞
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5
2. X1.1 M8.7
3. X1-6 X9-8
4. M2.3 S6.5
5. X6.7 M2.1
6. B9.1
6. ... X8.4
7. X6-8 P2.2
Nếu Đen đi 7... P2-4 8. M8.9 B1.1 9. M9.8, bây giờ Đen chơi 9... B1.1 10. X9.4 hoặc 9... X1-2
10. X8.1. Cả hai khả năng Đen đều kém phân.
8. B3.1 X1-2
9. X8.1 P2-3!
10. M8.9 M1/2
11. B7.1 P3-6
12. X9-8 B7.1
13. P8.3
Nếu Trắng đi 13. P8-7 M2.1 14. B7.1 P5-3 15. P7.4 P3.2 16. P7.1 B7.1 17. X8.7 X8-7, Đen có
thế công.
13. ... B3.1
14. P8-4 M7.6
15. X8.9 B7.1
16. X8-7 B7.1
∞
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. X1.1 M8.7
3. X1-6 X9-8 4. M2.3 S6.5
5. X6.7 M2.1 6. B9.1 X8.6
7. M8.9 X8-7 8. X9.1 P2.2
Nếu Đen chọn phương án 8... B7.1 9. X9-4 hoặc 8... X7-6 9. T3.1 hoặc 8... P2.4 9. X9.2. Cả ba
trường hợp Trắng đều chủ động.
9. X9-4
Trắng có thể chơi 9. X6/3 P2-3 10. P8.5, Trắng ưu.
9. ... P2-7 10. M9.8 P7.3
11. P8/1! B3.1 12. M8.6 X1-2
13. P8-5 X7-8 14. B5.1 M1.3
15. X6/2 M3/1 16. B5.1
+-
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. X1.1 M8.7
3. X1-6 X9-8 4. M2.3 S6.5
5. X6.7 M2.1 6. B9.1 P2-4
Các danh thủ thường đổi lại 6... X8.4 7. M8.9 B1.1 8. X6-8 P2-4 9. M9.8 B1.1 10. X9.4 P4.5 11.
P5/1 P4-6 12. P5-7, Trắng còn ưu.
7. M8.9 X1-2
Có ý kiến cho rằng Trắng nên 7... B3.1 8. X9.1 X1-2 9. P8.2 X8.6 10. P5-8 X2-1 11. B3.1 X8-7
12. T3.5 M1.3 13. X6-7 M3.5 14. X7/3 P4.5 15. X9-3 M5.6 16. X3/1 P4-7 17. X3.2 P5.4 18.
S6.5 X7-9, Đen ưu.
8. P8.2 X8.5
9. X9-8
Trắng có thể chơi 9. X9.1 X8-4 10. X9-4 P4.1 11. P5-8 X2.5 12. M9.8. Trắng ưu.
9. ... B3.1 10. P5-6 P5-6
11. P8-5 X8-5 12. X8.9 M1/2
13. B5.1 P6/1 14. X6/1 S5.4
15. M9.8 M2.3 16. M3/5 P6-5
=
2. HOÀNH XE ĐỐI TRỰC XE KIỂU HIỆN ĐẠI:
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 X8.4
5. M8.7
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 X8.4
5. M8.7 M2.3
Kiểu chơi hiện đại Đen thường nhảy Mã trong tạo thế đối công phức tạp.
6. X6.5
Đen còn có các phương án quan trọng khác là 6. P8.2 hoặc 6. B3.1 hoặc 6. X9.1 hoặc 6. B7.1.
Tất cả các phương án này đều diễn biến phức tạp cần nghiên cứu kỹ.
6. ... P2.2
7. B7.1 P2-7 8. M7.8 B3.1
9. B7.1 P7.3 10. P8-3 X8-3
11. X9.2 X1-2 12. X9-7 X2.4
13. P5/1 B7.1 14. P5-7 X3.3
15. M8/7 M7.6 16. X6-7 M3/5
+-
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 X8.4
5. M8.7 S6.5
Nếu chơi theo kiểu cũ Đen có thể đi 5... M2.1. Còn một phương án mới phức tạp là 5... B3.1
cũng được các danh thủ thử nghiệm.
6. B3.1
Trắng cũng có thể chơi 6. X9.1 M2.3 7. B3.1 P2-1 8. X6.5 P5-6 9. X9-4 X1-2 10. B5.1 X8-3 11.
P8/1 X3.2 12. X6/4 X3-7 13. P8-5 T7.5 14. Pt.4 M3.5 15. P5.5 X2.4 16. P5/1 X7/1, ∞
6. ... M2.1
7. M3.4 B1.1 8. X6.4 X8-4
9. M4.6 X1.1 10. B9.1 B1.1
11. X9.4 X1-4 12. X9.1 P2.2
13. M6.5 T7.5 14. B7.1 X4.5
15. P5-3 P2-5 16. T7.5 B3.1
=
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 X8.4
5. M8.7 P2.2
6. B7.1 B3.1
Trắng có thể chơi 6. P8.2 P2-7 7. P8-3 M2.3 8. X6.4, Trắng còn chủ động. Hoặc 6. B3.1 B7.1 7.
X6.3 M2.3 8. B7.1 S4.5 9. P5/1 P2-5 10. T7.5 X1-2 11. P8.2 M7.6 12. X6-4 B7.1 13. X4-3 X8-7
14. P5-8 X2-1 15. X9-8 B3.1 16. Ps-3 Ps-7, Trắng hơi ưu.
7. B7.1 X8-3 8. M7.6 M2.3
9. X9.1 X3-4 10. X9-7 P2-3
11. X7.3 S4.5 12. P8-6 X4-8
13. X6-4 T3.1 14. P6-7 P3.3
15. X7/2 M3.4 16. X4.4 X8-6
+-
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1.1 X9-8 4. X1-6 X8.4
5. M8.7 S4.5
Đen nêu đi 5... S6.5 hoặc 5... M2.1. Còn đi S4.5 như vậy rất nguy hiểm.
6. X6.7 M2.1
7. B7.1 P2-4 8. M7.8 B1.1
9. X9.1 M1.2 10. X9-6 B1.1
11. P8-9 P4-1 12. P9.2 P1.4
13. P5-9 X1-2 14. Xs.2 M2/1
15. M8/7 P1-2 16. B3.1 B3.1
∞
3. TRỰC XE ĐỐI HOÀNH XE KIỂU CỔ ĐIỂN
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5
2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1
4. S4.5
Trắng cũng thường đi 4. M8.9 để rồi 5. P8-7 đều giữ thế công. Nếu Trắng đi ngay 4. X2.6 B3.1
thường đưa đến phương án "Thiên Mã hành không" đối công rất phức tạp.
4. ... X9-4
Đen có thể đi 4... B3.1 hoặc 4... M2.3 hoặc cũng có thể đi 4... X9-6 đối công có nhiều nước biến
căng thẳng.
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. S4.5 X9-4
5. X2.6 M2.3
Nếu Đen chơi 5... M2.1 hoặc 5... X4.7 cũng không có gì hứa hẹn.
6. X2-3
Trường hợp Trắng đi 6. B7.1 X4.4 7. X2-3 P5/1 8. X3/2 X4/1 9. M8.7 P5-7 10. X3-6 X4-8 11.
B5.1 T3.5, hai bên đối công.
6. ... P5/1
7. M8.9 B3.1 8. P8-7 X4.1
9. X3-4 M3.2 10. B3.1 X4.2
11. M3.4 X4-6 12. X4/1 M7.6
13. P5.4 T3.5 14. P5.2 S4.5
15. P7-4 M6/8 16. T7.5 B1.1
+-
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. S4.5 X9-4
5. M8.9 B1.1
Đen cũng thường chơi 5... M2.3 6. X2.4 B3.1 7. B7.1 X4.3 8. P5-7 X4.2 9. P8.4 M3.4, hai bên
đối công.
6. X2.6 M2.1
7. X2-3 X1.1 8. P8.2 X4.4
9. P8-7 P2.5 10. S5.6 X4.2
11. P5-8 X4-2 12. T3.5 X1-6
13. S6.5 M7/5?! 14. X3-5 X6.5
15. X5-3 M1.2 16. X9-8 X2.2
∞
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. S4.5 X9-4
5. B9.1 X4.7
6. M8.9 X4-2
7. P8.2 M2.3 8. X2.5 B5.1
9. P5.3 S4.5 10. P8-3 M3.5
11. B5.1 B1.1 12. B9.1 B7.1
13. P3.3 M5/7 14. X2.1 P5.1
15. X2-3 T3.5 16. P5-6 X1.4
=
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. S4.5 X9-4
5. M8.7 B3.1
6. X2.4 M2.3
Đen có thể chơi 6... X4.5 7. P5-4 X4-3 8. T7.5 M2.1 9. P8/1 P5-3! 10. P8-7 X3-2 11. M7.6 B3.1
12. P4.1 X2/2, Trắng hơi ưu.
7. P5-4 S4.5 8. B7.1 X4.3
9. T7.5 B7.1 10. P8/1 T3.1
11. B7.1 T1.3 12. M7.8 X4-6
13. P8.6 P5-2 14. M8/7 T3/5
15. B3.1 M3.2 16. B9.1 X1-3
=
4. TRỰC XE ĐỐI HOÀNH XE KIỂU HIỆN ĐẠI
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.7 X9-4
5. B3.1
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.7 X9-4
5. B3.1 M2.1
6. M3.4
Trắng còn có các phương án quan trọng thường được các danh thủ sử dụng là 6. X2.6 hoặc 6.
S6.5 hoặc 6. P5-4 thường vẫn ưu thế.
6. ... P2-3
Trường hợp Đen đi 6... X4.4 7. M4.5, còn như 6... X4.7 7. P8.4 hoặc nếu 6... S4.5 7. B7.1. Cả ba
trường hợp trên Đen đều kém phân.
7. X2.5 X1-2 8. X9-8 X2.6
9. X2-6 X4-6 10. X6/1 B3.1
11. P5-4 X6-3 12. T7.5 P3.4
13. S6.5 B3.1 14. T5.7 M1.3
15. X6.2 X3-4
∞
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.7 X9-4
5. B3.1 M2.3
6. B7.1 X4.5
Nếu Đen đi 6... X1.1 là phương án song hoành Xe còn nếu như 6... P2-1 7. X9-8 X1-2 8. P8.4
X4.6 9. X8.2 X4/3 10. X2.8 B7.1 11. X2-3 M3/5 12. P8.1 T7.9 13. P8-3 X2.7 14. P3-9, Trắng
ưu.
7. T7.9
Trắng có thể tấn công bằng 7. M3.4 X4-3 8. M7/5 B3.1 9. M5.3 B3.1 10. X2.8 P2.4 11. X2-3
P5.4 12. S4.5 M3/5 13. M4.6, Trắng ưu.
7. ... X1.1 8. M3.4 X4-3
9. X9-7 X1-4 10. X2.5 X3-1
11. P8/1 X1/2 12. X2-9 B1.1
13. P8-3 X4-6 14. M4.6 M3/5
15. X7-8 P2-4 16. B3.1 X6.7
+-
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.7 X9-4
5. B3.1 B3.1
6. X2.5 M2.3
Đen có thể chơi 6... P5/1 7. X2-7 T7.5 8. X7.1 X4.1 9. M7/5 M2.1 10. X7/2 P2-3 11. X7-8 M1.3
12. X8.2 M3.5 13. M3.4, Trắng hơi ưu.
7. X2-7 M3.4 8. X9.1 T3.1
9. P8.4 X4.2 10. X9-6 X4-2
11. X6.4 X2.5 12. X7-8 X2/4
13. X6-8 P2-3 14. M7/9 S4.5
15. S6.5 X1-4 16. P5-4 X4.6
=
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.7 X9-4
5. B3.1 X4.5
Đen cũng thường chơi 5... X4.4 6. P5-4 P2-3 7. T7.5 X4-2 8. X9-8 M2.1 9. B7.1 X2/1 10. M3.4
B7.1 11. B3.1 X2-7 12. X2.6, Trắng ưu.
6. M3.4 X4/1
7. M4.5 M7.5 8. P5.4 S4.5
9. T7.5 B9.1 10. X2.5 M2.3
11. P5/2 X4.1 12. B7.1 P2-1
13. P8.3 X4-3 14. X9.2 B1.1
15. P8-1 T7.9 16. X2-4 M3.5
+-
B. PHÁO ĐẦU ĐỐI VỚI NGHỊCH PHÁO
Thế trận Nghịch Pháo cũng xuất hiện cùng thời với Thuận Pháo nhưng không được hâm mộ
bằng vì tính chất đối công của nó quá nguy hiểm, táo bạo. Tư tưởng chiến lược của hai bên cũng
giống như trên là tấn
công và phản công.
Gọi Nghịch Pháo là
vì khi bên tiên vào
Pháo đầu ở cánh bên
này thì bên hậu vào
Pháo đầu ở cánh bên
kia (xem hình).
Để dễ phân biệt,
người ta chia Nghịch
Pháo ra làm hai loại:
Trận đại liệt là khi
một Mã nhảy vào
trong và một Mã nhảy
ra biên, còn Trận tiểu
liệt là cả hai Mã đều
nhảy vào trong. Cách
phân loại này cần xem lại, vì đây là những phương án cụ thể nên đặt tên lại cho phù hợp hơn.
[rheakaehr/9/4c2c1/p1p1p1p1p/9/9/P1P1P1P1P/1C2C4/9/RHEAKAEHR
w - - - 2]
1. TRỰC XE VỚI PHƯƠNG ÁN XE TUẦN HÀ
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5
2. M2.3 M8.9
3. X1-2
Trường hợp Trắng chơi 3. P5.4 S4.5 4. P8-5 M2.3 5. Pt-1 X9-8 6. M8.7 X1-2, Đen chủ động
hơn. Còn nếu Trắng chơi 3. M8.7 M2.3 4. X9-8 X9.1 5. B7.1 X9-4 6. X1-2 P8-7 7. X2.4. Bây
giờ Đen chơi 7... X1-2 8. P8.4 hoặc 7... B7.1 8. M7.6, hoặc 7... X4.5 8. M7.6. Cả ba trường hợp
Trắng đều ưu thế.
3. ... X9-8
4. M8.9 M2.3
5. X9-8 X1-2
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 M2.3
5. X9-8 X1-2 6. B9.1
6. ... B9.1
7. X2.4 X2.4
8. M9.8 X2-6
9. X2-6 B3.1
Nếu Đen chơi 9... M9.8 10. M8.6 hoặc nếu 9... X8.1 10. X8.1, cả hai trường hợp này Trắng đều
ưu thế.
10. M8.7 S6.5
11. P8.7 P5-6 12. P8-9 P6.1
13. P5.4 M3.5 14. X8.9 Tg5-6
15. P9-7 Tg6.1 16. P7/1 Tg6.1
∞
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 M2.3
5. X9-8 X1-2 6. B9.1 B9.1
7. X2.4 P8-7
8. X2-6 X2.4
9. M9.8 X2-6
10. M8.6 X8.8
Đen còn hai khả năng khác là: 10... S6.5 11. M6.7 P7-3 12. P8.7 Trắng ưu, hoặc: 10... X8.4 11.
M6.7 P7-3 12. P5.4 S6.5 13. P8.7 X6-4 14. X8.4 Trắng hơi ưu.
11. M6.7 P7-3 12. P8.7 S6.5
13. P5.4 Tg5-6 14. S6.5 X8/4
15. X8.8 X6-4 16. X6-8 P5-7
+-
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 M2.3
5. X9-8 X1-2 6. B9.1 B9.1
7. X2.4 P8-7 8. X2-6 X2.6
9. P5-6 X8.8
10. P6.1 X2-3
11. P8.7 X3-4
Nếu Đen chơi 11... X3.1 12. P6.6 X3-7 13. P6-4 T3.1 14. S6.5 P7/1 15. X8.8 P5/1 16. Tg5-6,
Trắng ưu lớn.
12. X6/1 P7.4
13. X6.1 P7.3 14. S4.5 M3/2
15. X8.9 X8-7 16. X6-2 X7/1
∞
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 M2.3
5. X9-8 X1-2 6. B9.1 X2.4
7. P8-7 X2-6
Nếu Đen đổi Xe 7... X2.5 8. M9/8 bây giờ nếu Đen đi 8...P8.4 9. B3.1 P8-3 10. X2.9 P3.3 11.
S6.5 M9/8 12. P7.5 P3/7 13. P5.4, Trắng ưu lớn. Còn nếu Đen đi 8...B9.1 9. B7.1 P8-7 10. X2.9
M9/8 11. P7.4 T3.1 12. M8.7 P7.4 13. M7.6, Trắng ưu.
8. X8.8 B9.1
Đen còn hai khả năng khác là:
a) Nếu như 8... B3.1 9. B7.1 S4.5 10. P7.3 B9.1 11. X2.6 P8/1 12. X8/2 T3.1 13. M9.8 X6.3 14.
M8.7, Trắng ưu.
b) Nếu như 7...P5-6 8. X8.8 P5-6 9. M9.8 B3.1 10. M8.9 M3.1 11. X8/2 B9.1 12. X8-9 M9.8 13.
X9-5 P6-5 14. X5/1, Trắng ưu.
9. X2.6 P5-6 10. M9.8 P6.1
11. X2-3 P8.7 12. X3-4 X6/1
13. P7.4 X6.1 14. P7.3 S4.5
15. P7-9 S5.6 16. M8.7 X8.4
+-
2. TRỰC XE VỚI CÁC PHƯƠNG ÁN KHÁC
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M2.3
Đen còn hai phương án khác, thường được các danh thủ sử dụng:
*Một là: 2...M8.7 3. X1-2 X9-8 4. X2.6 P8-9 5. X2-3 X8.2 6. P8.2 (như 6... M2.3 7. M8.7 X1-2
8. P8-7 X2.2 9. X9-8 X2.7 10. M7/8 M3/1 11. P7-3 B3.1 12. P3.3 P9-7 13. P5.4 S4.5 14. T3.5,
Trắng ưu) 7. P8-3 P9-7 8. X3-4 M7.8 9. P3.5 S6.5 10. X4.2 P7.6 11. P3/7 P5.4 12. S6.5 M2.3 13.
M8.7 P5-9 14. X9-8 X1-2 15. X8.9 M3/2 16. B3.1, Trắng ưu.
*Hai là: 2... M8.9 3. M8.7 M2.3 4. X9-8 X9.1 5. B7.1 X9-4 6. X1-2 P8-7 7. X2.4. Bây giờ nếu
Đen đi 7... X1-2 8. P8.4; hoặc 7...B7.1 8. M7.6; hay là 7...X4.5 8. M7.6. Cả ba trường hợp Trắng
đều ưu.
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M2.3
3. M8.7 M8.9 4. X9-8 X9.1
Đen hoành Xe để chiếm lộ 4 hoặc 6 khống chế đường Mã của Trắng, còn nếu 4...X1-2 5. P8.4
S4.5 6. B3.1 X9-8 7.X1-2 B9.1 8. B7.1, Trắng ưu thế.
5. X1-2 P8-7 6. B7.1 X1-2
7. P8.4
7. ... S6.5 8. P8.2 S5/6
9. P8/2 S6.5 10. P5-6 X9-6
11. T3.5 B7.1 12. S6.5 P7.1
13. X2.7 S5.6 14. X2/2 X2.1
Ván Dương Quang Lân - Trần Tùng Thuận đi: 14...B9.1 15.X2-1 S6/5 16. B7.1 X6.3 17. B7.1
P7-3 18. M7.6 X6-3 19. B3.1 M3/1 20. X1-3 Trắng ưu, sau khi đổi quân Trắng thắng cờ tàn.
15. X2-3 X2-4 16. B7.1
+-
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X1-2 4. M8.7 M8.7
5. X9-8 X9-8 6. P8.4 P8.4
Đen còn hai khả năng khác:
*Một là 6...B3.1 7. X2.5 P8-9 8. X2-7 P5/1 9. P8-7 T3.5 l0. X8.9 T5.3
11. X8/2, Đen ưu.
*Hai là 6...S4.5 7. B3.1 B3.1 8. P8-3 X2.9 9. M7/8 M3.4 10. M8.7 M4.3 11. X2.5, Trắng ưu.
7. B7.1 B7.1 8. P8-5 S6.5
9. X8.9 M3/2 10. Pt-9 M7.6
11. S4.5 P5-7 12. X2.2 M6.7
13. P9-1 B7.1 14. M7.6 M7.5
15. T3.5 B7.1 16. M3/2
+=
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 P8-7 4. X2.8 X1.1
5. X2-9
Nếu như 5. P8.6? P5/1! 6. P8/4 P5.5 7. M3.5 X1-8 8. M5/4. Bây giờ Đen có hai cách giải quyết:
*Một là 8...T7.5 9. M4.3 X8.4 10.P8-7 M8.7 ll. P7.3 P7/5 12. P7.1 X8-2, Đen ưu.
*Hai là 8...S6.5 9. M4.3 X8.4 10. P8-7 M8.7 11. P7.3 B7.1. Đen ưu.
5. ... M3/1 6. B7.1 M1.3
Nếu Đen đi 6...P7.4 7. P5.4 S6.5 8. T3.5 M8.7 9. P5-9 X9-8 l0. B9.1 X8.4 11. B9.1 B3.1 12.
X9.4 M7.5 13. M8.9 B3.1 14. X9-7 X8-1 15. P9-3, Trắng hơi ưu.
7. M8.7 X9.1 8. M7.6 X9-6
9. X9.1 S6.5 10. X9-2 M8.9
11. M6.5 M3.5 12. P5.4 P7.4
13. T3.5 X6.2 14. P5/2 X6-5
15. P5.3 T3.5 16. B9.1
+=
Biến 4:
[game]
FORMAT WXF
GAME Trực Xe Với Các Phương Án Khác - Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 P8-7 4. M8.9 M8.9
5. X9-8 X1-2 6. B9.1
/*Trường hợp Trắng chơi 6. B7.1 X9.1 7. X2.4 P7.4 8. P8-7 X2.9 9. M9/8 T3.1 10. T3.1 X9-2 l1.
M8.9 B1.1 12. X2-6 S6.5 13. X6.2 P5-6 14. B5.1 X2.3 15. X6-7 T7.5, cân bằng*/
6. ... B9.1
7. P8.4 S4.5
DIAG{ #8 RED }
/*Đen còn hai khả năng khác:
• Một là 7... B3.1 8. P8-7 X2.9 9. M9/8 T3.1 10. M8.9 B7.1 11. X2.4 X9.1 12. M9.8 X9-4,
cân bằng.
• Hai là 7... X9.1 8. P8-5 S6.5 9. X8.9 M3/2 10. X2.7 X9-7 11. M9.8, Trắng ưu.*/
8. P5-7 X9.1
9. X2.4 X9-6 10. X2-7 X6.5
11. X7.2 X6-7 12. T3.5 M9.8
13. B7.1 M8.6 14. P8/3 X2.6
15. X8.3 M6.7 16. P7-3 }END
∞
C. PHÁO ĐẦU
ĐỐI VỚI BÁN
ĐỒ NGHỊCH
PHÁO
Do kiểu chơi
Nghịch Pháo quá
nguy hiểm nên các
danh thủ sáng tạo
ra kiểu chơi mới
phức tạp hơn
nhưng ít nguy
hiểm hơn. Tinh
thần vẫn là tấn
công và phản công
nhưng bên đi sau
cố tình tạo bất ngờ
sau 2 - 3 nước đi
ban đầu, giống
như phòng thủ Bình Phong Mã nhưng rồi chuyển sang Nghịch Pháo. Điều này khiến những tay
cờ đi tiên thiếu kinh nghiệm dễ lúng túng. Xem hình.
[rheakaer1/9/1c4h2/p1p1p1p1p/9/6P2/P1P1P2cP/1C2C1H2/9/RHEAKAER1
w - - - 1]
Kiểu chơi này hiện đang phát triển và biến hóa rất phong phú, lai tạo những kiểu chơi hiện đại
nên khó lường hết tính chất phức tạp của nó. Tất nhiên đối phó với kiểu chơi này, bên đi tiên
cũng phải linh hoạt, chuyển đổi nhiều phương án tấn công thích ứng với các kiểu biến hóa của
đối phương.
Phần sau xin giới thiệu một số kiểu chơi "Nửa đường chuyển thành Nghịch Pháo" hiện đang
được các danh thủ sử dụng.
1. SAU HAI NƯỚC VÀO NGHỊCH PHÁO
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7
2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. X2.6 P8-9
5. X2-3
Nếu Trắng đổi Xe thì mất quyển chủ động : 5. X2.3 M7/8 5. X9.1 M2.3 7. X9-2 X1-2 8. M8.7
M8.7 9. X2.5 P5-4 10. B7.l T3.5 11. P8-9 X2.4 12. X2/2 S4.5 13. X2-5 B7.1 14. B5.l M7.6 15.
X6/1 P4/2, Đen ưu.
5. ... X8.2
6. X9.1
Trắng còn có các phương án quan trọng khác là: 6. M8.7; hoặc 6. M8.9; hoặc 6. P8.2; hoặc 6.
P8-6. Tất cả đều đưa đến tình huống đôi công phức tạp.
6. ... M2.3
7. P8.2 X1-2
Đen có thể chơi 7... P9/1 8. P8-3 P9-7 9. X3-4 M7.8 10. P3.5 S6.5 l1. X4.2 P7.1, tình thế còn
phức tạp.
Đen cũng có thể 7...B3.1 8. P8-3 X1-2 9. M8.9 M3.4 10. X9-4 X2.5 11. X4.7 X2-5, còn phức
tạp.
8. P8-7 M3/5
9. M8.9 P9/1 10. X9-4 P9-7
11. X3-4 P5.4 12. M3.5 M5.6
13. M5.3 M6/5 14. M3.4 X8/1
15. X4-8 X2-1 16. P7-9 T3.1
+-
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. M8.7 X1.1
Đen còn có các phương án 4... X1-2 hoặc 4... M2.3; hoặc 4...P8.4, tất cả đều đưa đến tình thế đối
công căng thẳng.
5. X9-8 M2.3 6. B7.1 P8.4
7. B3.1
Nếu như Trắng đi 6. P8-9 X1-4 7. B7.1 X4.3 8. X8.8 B7.1 9. X2.8 M7.8 10. X8-4 S4.5 11. X2/2
P5-5 12. B5.1, Trắng vẫn còn chủ động.
7. ... X1-8 8. P8.1 P8-2
9. X2.8 X8.1 10. X8.3 X8.5
11. M3.4 X8/2 12. M4.3 B3.1
13. X8.3 P5-6 14. X8-7 T3.5
15. B7.1 X8-3 16. X7/1 T5.3
+-
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. M8.9 M2.3
5. P8-7
Trắng còn có các phương án khác là: 5. P8-6 B3.1 6. P6.5; hoặc 5. P8.2 B7.1 6. X2.4 P8-9 7.
X2.5; hoặc 5. X9-8 X1-2 6. X2.4 P8-9 7. X2-5, các phương án này đều đối công.
5. ... P8.4 6. B3.1 X1-2
7. P7.4 X8.4 8. X9-8 B7.1
9. X8.9 M3/2 10. M3/1 P5.4
11. S6.5 P8-7 12. X2.5 M7.8
13. B3.1 M8.9 14. Tg5-6 T3.5
15. B9.1 M2.4 16. P7-1 T5.7
+=
Biến 4:
[game]
FORMAT WXF
GAME Sau Hai Nước Vào Nghịch Pháo - Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. P8-6 X1.2
5. M8.7 X1-4 6. S6.5 M2.3
7. X9-8 X4.4
DIAG{ #8 RED }
/*Nếu Đen đi 7...P8.4 8. B7.1 B7.1 9. P6.2 P5/1 10. P5-6 X4-6 11. T7.5 P8/2 12. X8.8 P5.8 13.
P6-2 Pt.5 14. P2.5 M3/5 15. P6.6 M5.8 16. P6/2 S4.5, tình thế còn phức tạp*/
8. X8.8 P8.4
9. X8-3 M3/5 10. T3.1 B7.1
11. X3-4 X8.4 12. B7.1 P5.4
13. P6/2 P5/2 14. M7.8 P8.1
15. M8.7 M5.4 16. X4-6 P8-5
}END
-+
2. SAU BA NƯỚC VÀO NGHỊCH PHÁO
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P8.4
Đây là phương án phi Pháo phong Xe được các danh thủ sử dụng thịnh hành hồi thập niên 60.
4. B3.1
Trắng cũng thường chơi 4. M8.7 P2-5 5. B7.1 B7.1 6. X9.l M2.3. Đến đây Trắng có thể chơi 7.
X1-2 hoặc 7. S6.5 đều đối công phức tạp.
4. ... P2-5
5. B7.1
Trắng còn các phương án khác là 5. M8.7 hoặc là 5. M3.4 hoặc 5. X9.1 tất cả đều diễn biến phức
tạp.
5. ... X1.1 6. M8.7 X1-8
7. M3.4 P8.1 8. M4.5 P8-3
9. X2.8 X8.1 10. M5.3 S6.5
11. P5.5 T7.5 12. M3/5 X8.5
13. T7.5 X8-5 14. M5/6 P3/1
15. B1.1 X5/1 16. M6/7 M2.3
=
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. B7.1 P8-9
Đen sớm bình Pháo biên, hình thành kiểu phòng thủ "Tam bộ hổ"; nếu nước sau Trắng không
vào Nghịch Pháo mà đi M2.3 cũng đủ sức chống lại Pháo đầu.
4. M8.7 P2-5
Đen có thể chậm vào Nghịch Pháo bằng cách đi:
*Một là 4... X8.5 5. T7.9 P2-5 6. B3.1 X8-7 7. X1.2 X1.1 (như 7...M2.3 8. P8/1 X7/1 9. P7-3,
Trắng ưu) 8. P8/1 X7/1 9. P8-3 X7-8 10. S6.5 X1-6 11. X9-6, cân bằng.
*Hai là 4...B7.1 5. X1.1 X8.5 6. B5.1 P2-5 7. X1-4 M2.3. Bây giờ Trắng có thể 8. X4.5, hoặc 8.
M7.5 hoặc 8. X9-8 và 8. P8.2, tất cả đều diễn biến phức tạp.
5. X9-8
Trắng cũng thường chơi 5. B3.1 hoặc 5. M7.6 và Đen đáp lại bằng các phương án 5... X8.4 hoặc
5... X1.1 hoặc 5...M2.3, đối công.
5. ... M2.3
6. B3.1
Trắng có thể đi sớm 6. X1.1 X1-2, bây giờ Trắng đi X1-4 hoặc X1-6 hoặc 7. P8.4 đều có thế
công.
6. ... X1.1
7. X1.1
Trắng còn nhiều nước khác như 7. P8-9 hoặc 7. M3.4 hoặc 7. M7.6 hoặc 7. M7.8 hoặc 7. P8.1
hoặc 7. S4.5 hay 7. S6.5 đều đối công căng thẳng.
7. ... X8.4 8. X1-4 B3.1
9. M7.6 X8-4 10. X4.3 B3.1
11. M6.4 M7/9 12. P8-7 B3.1
13. P7.5 P9-3 14. P5-4 S4.5
15. X4-7 P3.2 16. M4.5 T7.5
+=
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. B3.1 P8-9 4. M8.7 P2-5
5. X9-8 M2.3 6. X1.1 X1.1
7. M3.4 X1-4
Đen có thể chơi 7...B3.1 8. M4.3 X8.8 9. B3.1 P9.4 10. P8.1 P5/1 11. B7.1 P9-5 12. M7.5 P5.5
13. S6.5 X1-2 14. B7.1 X2.4 15. B7.1 M3/5 16. X1-3 P5/1 17. X3.3 X8-3 18. T7.9 X3/3 19. X8-
6, cân bằng.
8. X8.1 X4.4
9. M4.3 X8.6 10. B3.1 B3.1
11. P5-3 X8-7 12. X1-3 M3.4
13. B7.1 X4-3 14. T7.5 X3.1
15. P8.5 P5.4 16. M7.5 M4.5
=
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. M8.9
Trắng cũng thường chơi 3. X1.1 P8-9 4. M8.7 P2-5 diễn biến như các phương án trên.
3. ... P8-9 4. B3.1 P2-5
5. X9.1
Trắng nên chơi 5. X9-8 M2.3 6. P8-7 X8.6 7. X1-2 X8-7 8.X8.6 B5.1 9. X2.2 M7.5 10. P7/1
B5.1 11. P7-3 X7-5 12. P3-5, Trắng chủ động.
5. ... M2.3 6. X9-4 X1-2
7. P8-7 X2.5 8. T3.1 X8.6
9. X4.7 S4.5 10. S4.5 P5-4
11. P5-6 B3.1 12. P6.1 X8/2
13. X1-4 X2-4 14. P6.4 P9-4
15. Xt/3 X8-6 16. X4.5 T3.5
+=
II. THẾ TRẬN PHÁO ĐẦU VỚI CÁC THẾ TRẬN PHÒNG NGỰ
Để đối phó với Pháo đầu của bên tiên, bên đi hậu có nhiều thế trận phòng ngự, như Bình Phong
Mã, Phản Công Mã, Đơn Đề Mã, Xuyên Cung Mã, Tam Bộ Hổ và Uyên Ương Pháo. Chúng ta
lần lượt xem qua các thế trận này.
A. PHÁO ĐẦU ĐỐI VỚI BÌNH PHONG MÃ
Theo các nhà nghiên cứu thì thế trận này xuất hiện khá sớm sau các thế trận đấu Pháo. Có thể từ
thế kỷ 14 người ta đã biết kiểu chơi này, nhưng phải từ thế kỷ 16, 17 trở đi nó mới thực sự thịnh
hành.
Sở dĩ gọi là Bình
Phong Mã vì bên
đi hậu nhảy cả
hai Mã vào trong
để bảo vệ Tốt
đầu, hình dáng
như một bức
bình phong che
chắn trung lộ rất
vững. Thế nhưng
nó không phòng
thủ thụ động mà
rất tích cực trả
đòn (xem hình).
Để dễ phân biệt
người ta chia
Bình Phong Mã
ra hai loại: cổ điển và hiện đại, căn cứ vào việc tiến Tốt 3 hay Tốt 7 với tư tưởng chiến lược khác
nhau.
[r1eakae1r/9/1ch3hc1/p1p1p1p1p/9/9/P1P1P1P1P/1C2C1H2/9/RHEAKAE1R
w - - - 17]
1. PHÁO ĐẦU ĐỐI BÌNH PHONG MÃ CỔ ĐIỂN
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7
2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7
2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8
4. X2.6
Trước kia Trắng thường chơi 4. X2.4 M2.3 5. B7.1 B3.1 5. X2-7 B7.1 7. M8.7 (như 7. B5.1 P2/1
8. B5.1 Trắng cũng chủ động) 7...M3.4 8. B3.1 T3.5 9. B3.1 Trắng ưu.
4. ... B3.1
5. M8.9 T3.5
Nếu chơi tích cực hơn, Đen nên chơi 5...P8-9 hoặc 5...M3.4 hoặc 5...P2.1, tất cả các phương án
nấy đều đối công phức tạp.
6. X9.1 B7.1
7. X2-3 M3.4 8. X9-6 P8.2
9. X6.3 S4.5 10. B9.1 X1-4
11. S6.5 X8.2 12. X3-1 M7.6
13. X6-2 M4.3 14. P8-7 M3.1
15. T7.9 B7.1 16. X2-3 M6.4
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 B3.1
5. P8-7
5. ... M3.2 6. X2.6 T3.5
7. X9.1 S4.5 8. X9-6 B1.1
Nếu Đen chơi 8...X1-4 hoặc 8. B7.1 đều dễ bị Trắng uy hiếp. Chẳng hạn: 8... X1-4 9. X6.8 S5/4
10. B9.1 P8/1 11. B3.1 P8-5 12. X2.3 M7/8 13. M3.4 B7.1 14. B3.1 T5.7 15. P5.4 P2-5 16. P7-5,
Trắng ưu.
9. X6.5 P2-3 10. X6-8 M2.1
11. P7/1 B7.1 12. B5.1 M7.6
13. P5.4 B7.1 14. X2-4 M6.4
15. M3.5 M4/5 16. B5.1 P8.7
∞
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B3.1 B3.1
5. M8.9 T3.5
Sau này ngươi ta thường đi 5...T7.5 phòng thủ tích cực hơn. Còn nếu Đen đi 5. S4.5 6. P8.4
M3.2 7. X9.1 T3.5 8. X9-6 cũng dẫn về tình thế tương tự và Trắng ưu.
6. P8.4 M3.2
Các phương án khác như 8... M3.4 hoặc 5. B7.1 đều không hứa hẹn gì tình hình sáng sủa hơn.
7. P8-3 B1.1 8. X2.4 S6.5
9. X9.1 P8-9 10. B3.1 X8.5
11. M3.2 B1.1 12. B9.1 X1.5
13. M2.4 M2.3 14. X9-2 M3.5
15. T3.5 P9.4 16. S4.5 P9/2
+-
Biến 4:
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối bình phong mã cổ điển - Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. M8.7 B3.1
5. B5.1 P8.4
6. B5.1
/*Trắng nên đi 6. X9.1 S4.5 7. X9-6 T3.5 8. B3.1 P2.4 9. X6.5 X1-4 10. X6-7 X4.2 11. B5.1
B5.1 12. B7.1 B5.1 13. M7.8 P2-7, hai bên đối công.*/
6. ... S4.5
7. B5-4
DIAG{ #7 BLUE }
/*Nếu như 7. B5.1 M3.5 8. M7.5 P8-5 9. P5.4 M7.5 10. X2.9 P5/1 11. Tg.1 P2-5 12. Tg-4 M5.6
13. X2/7 X1-2 14. X9.2 X2.3, Đen ưu.*/
7. ... T3.5 8. P8-9 P2.2
9. B4.1 P2/1 10. B4-5 M3.5
11. X9-8 P2-3 12. X8.4 X1-4
13. P9.4 M5.4 14. P9.3 X4-1
15. X8-6 X1-4 16. X6-8 P3-5
}END
-+
2. PHÁO ĐẦU ĐỐI BÌNH PHONG MÃ HIỆN ĐẠI
(Hệ thống Mã nhảy lên hà và lên Xe giữ Mã)
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 M7.6
6. M8.7 T3.5
Các danh thủ cũng thường lên Tượng trái: 6. T7.5 bây giờ Trắng có hai khả năng:
-Một là 7. X9.1 B7.1 8. X2/1 M6/7 9. X2.1 M7.6 10. X2-4 M5.7 11. X9-2 X1.l 12. P5.4 M3.5
13. X4-5 P8.2 14. T7-5 X1-7, đối công.
-Hai là 7. B5.1 B7.1 8. X2-4 M6.7 9. B5.1 S4.5 10. M3.5 P8.5 11. X4/4 M7-8 12. X4-3 B7.1 13.
X3/1 P8-3 14. X9.1 Trắng ưu.
7. X9.1 B7.1
Đen có thể đi 7... S4.5 8. X9-6 P2.2 9. B5.1 B7.1 10. X2-4 M6.7 11. M3.5 P2-7 12. X6.4 M4/2
13. T7.5 X1-2 14. X6-3 X2.7 15. X3-2, Trắng ưu.
8. X2-4 M6.7
9. P5-4 S4.5 10. X9-6 P2.2
11. X4-2 B7-8 12. P8.1 M7/6
13. X2-4 B8-7 14. X4/1 B3.1
15. X4/2 B3.1 16. B5.1 P8-7
-+
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 M7.6 6. M8.7 T3.5
7. P8.1
Ngoài nước "cao Pháo" này Trắng cũng thường chọn các phương án khác như 7. P8-9 hoặc 7.
B5.1 tạo thế đối công sôi nổi.
7. ... S4.5
8. X2-4 P8.2
9. B3.1 P2.2
10. P8-7
Trường hợp Trắng chơi 10. B3.1 P2-7 11. M3.4 P8.5 12. X4/1 X8.7 13. M4.6 X8-7 14. M7/5
P7.5 15. M5/3 X7.2 16. X4-2 P8-6, hai bên đôi công căng thẳng.
10. ... P2-4
11. B7.1 T5.3 12. X9-8 M6.4
13. B3.1 M4.3 14. X8.7 P8.2
15. X4/3 P4.2 16. B5.1 P4-1
+-
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 T3.5 6. M8.7 P8-9
7. X2-3 X8.2
Lên Xe giữ Mã là một hệ thống trước kia các danh thu thường sử dụng nhưng từ mấy thập niên
gần đây các danh thủ thích chơi P9/1 tạo thế đối công sôi nổi hơn. Xem phần dưới.
8. X9.1 S4.5
Đen còn hai khả năng khác là 8...P2.4 9. B5.1 P2-3 10. T7.9 X1-2, hai bên đối công, Trắng còn
chủ động. Hoặc 8...P2/1 9. X9-6 P2-7 10. X3-4 M7.8 l1. X4.2 P7.5 12. T3.1, Trắng ưu.
9. X9-6 P2.1 10. B5.1 X1-4
11. X6.8 Tg5-4 12. M7.6 B3.1
13. M6.7 B3.1 14. M3.5 B3-4
15. B5.1 B5.1 16. P8-6 Tg4-5
+=
Biến 4:
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối bình phong mã hiện đại - Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 T3.5 6. M8.7 P8-9
7. X2-3 X8.2 8. M7.6 X1.1
DIAG{ #9 RED }
/*Đen có thể chơi 8... S4.5 9. P8-9 P2.4 10. M6.4 X1-4 11. X9-8 P2-4 12. X8.7 X4.4 13. X8-7
X4-6 14. P5.4 M7.5, cân bằng. Trường hợp Đen chơi 8...P2.1 9. P8.4 P2-4 10. X9-8 X1.1 11.
M6.5 M7.5 12. P5.4 P4-5 13. P5.2 S4.5 14. X3-7, Trắng hơi ưu.*/
9. P8-7 P2.4 10. B5.1 X1-4
11. X9-8 P2-3 12. M6.5 M7.5
13. B5.1 M5/7 14. X8.7 X4.5
15. X8-7 P3-7 16. B5-4 S6.5
}END
+-
3. PHÁO ĐẦU ĐỐI BÌNH PHONG MÃ HIỆN ĐẠI
(Hệ thống bình Pháo đổi Xe, thoái Pháo hãm bắt Xe)
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7
2. M2.3 X9-8
3. X1-2 B7.1
4. X2.6 M2.3
5. B7.1 P8-9
6. X2-3
Nếu Trắng đổi Xe thì thế trận cân bằng, Đen dễ đối phó. Có thời kỳ các danh thủ cũng thường
chơi đổi Xe nhưng không thú vị hấp dẫn nên sau này người ta thường bình Xe đè Mã
6. ... P9/1
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 B7.1 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. M8.7 S4.5
Đen cũng thường chơi 7...X1.1 8. P8-9 X1-6 9. M7.5 P9-7 10. M6.5 M7.5 11. X9-8 S6.5 12.
P5.4 M3.5 13. X3-5 X8.2, đối công
8. M7.6 P9-7
9. X3-4 T3.5
Đen có thể chơi 9... X8.5 hoặc 9... M7.8 tạo thế đối công căng thẳng.
10. P8-7 X8.5
Nếu như 10... P2.4 11. B5.1 X1-4 12. M6.7 P2-3 13. X4.2 P3/3 14. P7.4 P7-8 15. X9-8, Trắng
còn chủ động.
11. B3.1 X8-7 12. M3.4 P2.3
13. T3.1 X7-8 14. P5-3 M7.8
15. P3.6 B7.1 16. X4-2 M8.6
+=
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 B7.1 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. M8.7 S4.5 8. P8-9 P9-7
9. X3-4 P2.4 10. B5.1 B7.1
Đen có thể chơi l0... T7.5 11. X9-8 X1-2 12. X4/3 P2.2 13. P9-8 X8.8 14. S6.5 X8-6, Đen hơi ưu
hơn.
11. B3.1 M7.8 12. B3.1 M8.9
13. X9-8 X1-2 14. X4/3 M9.8
15. S4.5 P2.2 16. S5.4 T7.5
∞
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 B7.1 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. B5.1 S4.5 8. B5.1
Trắng cũng thường chơi 8. P8-7 P9-7 9. X3-4 M7.8 10. X4/3 X8.2 11. M8.9 M8.7 12. B7.1 B3.1
13. X9-8 X8-6 14. X8.3 M3.2, thế còn phức tạp
8. ... P9-7
9. X3-4 T3.5
10. B5-6
Nếu như 10. M3.5 B5.1 11. P5.3 B7.1 12. P8-4 M3.5 13. M8.7 B7.1 14. T3.l X8.4, hai bên đối
công.
10. ... B7.1
11. X4.2 B7.1 12. X4-3 X8.2
13. X3-4 B7.1 14. P8-3 M7.8
15. M8.7 X8-7 16. X9-8
+=
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 B7.1 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. M8.9 X8.5 8. B5.1 S4.5
Nếu Đen đi 8...M3.5 9. B3.1 X8.1 10. P8.4 P9-7 11. P8-5 M5.3 12. B5.1 P7.2 13. B5-4 X8-5 14.
Pt/1, Trắng ưu.
9. P8-7 P9-7 10. X3-4 M3/4
Nếu Đen chơi 10...B7.1 11. X9-8 X1-2 12. X4.2 P2/1 13. X8.8 X2.1 14. X4-3 M7.6 15. B3.1,
Trắng ưu.
11. X9-8 P2-5 12. M9.7 X8.1
13. X4.2 X8-7 14. X4-3 M7.6
15. M7/9 P5.3 16. S6.5 X1.2
∞
B. PHÁO ĐẦU
ĐỐI VỚI ĐƠN
ĐỀ MÃ
Cũng tương tự
như trận Bình
Phong Mã, trận
Đơn Đề Mã xuất
hiện khá sớm,
ngay sau các trận
Thuận Pháo và
Nghịch Pháo.
Quyển Thích tình
nhã thú của Từ
Chi xuất bản năm
1570 có đăng một
số ván chơi theo
thế trận này. Từ
đó người ta dự
đoán nó cũng phải xuất hiện trước đấy rất lâu, ít ra từ thế kỷ 14. Xem kiểu bố trận ở hình bên.
[r1eakae1r/9/1ch4ch/p1p1p1p1p/9/9/P1P1P1P1P/1C2C1H2/9/RHEAKAE1R
w - - - 1]
Giải thích tên "con Mã đơn đề" tức là con Mã một vó, có hai ý kiến khác nhau. Một số cho là con
Mã nhảy lên biên đích thị là con Mã đơn đề, một số khác lại cho là con Mã nhảy vào trong giữ
Tốt đầu mới là Mã đơn đề. Đa số làng cờ ta hiểu theo cách giải thích thứ nhất. Để dễ phân biệt,
người ta căn cứ vào con Mã nhảy lên biên cánh mặt hay cánh trái để chia thành: Hữu Đơn Đề
hoặc Tả Đơn Đề gọi nôm na là Đơn Đề cánh mặt hay Đơn Đề cánh trái.
Đây là một kiểu chơi mang tính cách phòng thủ thụ động. Tài liệu cổ chỉ dẫn khá đơn giản nên
phần lớn không có khả năng chống đỡ Pháo đầu. Các danh kỳ thế kỷ 20 đã sáng tạo, sửa đổi
nhiều nước đi mới làm cho nó có nhiều khả năng chống đỡ và phản công mạnh hơn, đặc biệt là
sự đóng góp của danh kỳ Chung Trân vào những năm 30 với kiểu chơi Đơn Đề Mã chậm lên
Tượng, sớm hoành Xe tạo thế đối công sôi nổi. Làng cờ sớm học tập kiểu chơi này và gọi đó là
trận "Thiết Đơn Đề". Sau đây chúng ta xem qua một số kiểu chơi Đơn Đề Mã đã được các tay cờ
thử nghiệm trong nhiều cuộc thi đấu.
1. PHÁO ĐẦU ĐỐI ĐƠN ĐỀ MÃ TRỰC XE
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3
Nhảy Mã như vậy để hình thành Đơn Đề Mã cánh trái, chống đỠ đối phương X1-2 tích cực.
Ngược lại chơi Đơn Đế Mã cánh mặt thường yếu hơn Chẳng hạn: l...M8.7 2. M2.3 X9-8 3. X1-2
M2.1 4. M8.7. Đến đây Đen có ba cách đều kém phân:
-Một là 4...B7.1 5. X2.5 T7.5 6. B5.1 S6.5 7. M7.5 P8-9 8. X2.3 M7/8 9. B5.1 B5.1 10. X9.1,
Trắng ưu.
-Hai là 4...B3.1 5. X2.6 P2-3 5. P8.5 T7.5 7. B5.1 X1-2 8. X8-9 B3.1 9. M7.5 B3.1 10. B5.1
B5.1 11. M5.7, Trắng ưu.
-Ba là 4...P8.4 5. B3.1 X1.1 6. M3.4 X1-6 7. M4.5 T3.5 8. B9.1 X6.3 9. M5/6 X6-4 10. B7.1,
Trắng ưu.
Ngoài ra nếu Đen đi 4...P2-4 5. P8.4 hoặc 4...X1.1 5. P8-9 cả hai cách này Trắng cũng chiếm ưu
2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8
Nếu Đen chơi 3...P8-6 Trắng có hai cách tấn công:
• Một là 4. B5.1 P6-5 (như T3.5 5. B5.1 B5.1 5. X2.5 S4.5 7. X2-5 X1-4 8. M8.7, Trắng
ưu) 5. M8.7 P5.3 6. M3.5 B5.1 7. X2.5 P5.2 8 P8-5, Trắng ưu.
• Hai là 4. B7.1 X9.1 5. P8-7 T3.5 6. X2.7 S4.5 7. M8.9 B7.1 8. X9-8 P2-1 9. X2/1, bây
giờ Đen đi 9...X9-7 hoặc 9...B1.1 hoặc 9...P1.4 hay là 9...X1-4, tất cả bốn cách đều kém
phân.
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 T3.5
5. M8.7 S4.5 6. P8-9 P2.4
Đen còn ba knả năng khác:
-Một là: 6...P2.2 7. B3.1 B9.1 (như X1-4 8. X9-8 B3.1 9. B7.1 T5.3 10. M3.4, Trắng ưu) 8. X2.6
X1-4 9. X9-8 P2-6 10. X8.7 B3.1 11. B7.1 M3.4 12. X8/4 P6-3 13. M7.5 M4/3 14. M8.5, bây
giờ Đen đi 14...X4.3 hoặc 14...P8-6 hay 14...M3.5, đêù kém phân.
-Hai là: 6...X1-2 7. X9-8 P2.4 8. B3.1 P2-3 9. X8.9 M3/2 10. X2.5 M2.3 11. M3.4 P8-5 12. X2.4
M9/8 13. S8.5, Trắng còn chủ động.
-Ba là: 6...X1-4 7. X9-8 P2-1 8. X8.7 Pl/2 9. P9.4 X4.4 10. P9-5 M3.5 11. X8.2 X4/4 12. X8-6
Tg-4 13. P5.4, Trắng ưu.
7. B3.1 P2-3
Nếu Đen đi 7...X1-4 8. X9-8, bây giờ nếu Đen đi 8...X4.5 9. M3.4, hoặc nếu 8...P8.4 9. M3.4 hay
là 8...P2-3 9. X2.4. Bả ba cách diễn biến Trắng đều ưu.
8. M3.4 P8.5
9. M7/5 P8-1 10. X2.9 M9/8
11. X9.2 X1-4 12. M5.3 X4.5
13. X9-7 P3-9 14. M4.5 M3.5
15. P5.4 P9-7 16. T3.5 X4/2
=
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 T3.5
5. M8.7 S4.5 6. P8-9 P2.4
7. M7.6 P2-7
Đen nên chơi 7...X1-4 8. X9-8 X4.5 9. X8.3 X4-3 10. P9.4 M3.1 11. X8.6 S5/4 12. P5.4 T5/3 l3.
P5-9, Trắng ưu một chút.
8. X9-8 X1-4
9. M6.5 X4.3
10. B5.1
Trắng không sợ 10...M3.5 và 11. P9.4 sẽ ăn lại Mã Đen.
10. ... B3.1
11. B5.1 B3.1 12. X8.3 P7/2
13. M5/3 B7.1 14. X2.4 B3-4
15. S4.5 P8-6 16. X2-4 M9/7
+-
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 T3.5
5. M8.7 P2.2 6. B3.1 B9.1
Đen cũng không thay đổi được tình thế nếu 6...S4.5 7. P8-9 X1-4 8. X9-8 B3.1 9. B7.1 T5.3 10.
M3.4 T3/5 11. M4.5, Trắng ưu.
7. X2.6 S4.5 8. P8-9 X1-4
9. X9-8 P2-6 10. X8.7 P6/1
11. X2/3 X4.4 12. B5.1 M9.8
13. X2-4 P8-6 14. X4-8 Pt.4
15. P9.4
Trắng cũng có thể 15. B5.1 X4/4 16. M7.5 Pt-1 17. T7.9, Trắng ưu.
15. ... X4/4 16. M7.6 Pt/4
+-
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.7 T3.5
5. P8-9
Nếu Trắng vội 5. B5.1 S4.5 6. B5.1 B5.1 7. M7.5 X1-4 8. P5.3 P8.4 9. P8-9 P2.4 10. B7.1 X8.4
11. M5.3 X8-5 12. X9-8 X6.1, Đen ưu.
5. ... B3.1
Đen nên 5...P2.2 6. B7.1 B9.1, Đen tạo được thế cân bằng.
6. X9-8 P2-1
7. B5.1 S4.5 8. B5.1 B5.1
9. M7.5 P8.4 10. P5.3 X8.4
11. X8.7 X8-5 12. X2.3 M3/4
13. P9-5 X5-9 14. B1.1 X9.1
15. M5.4 X9-6 16. M4.6 X1.1
+-
2. PHÁO ĐẦU ĐỐI ĐƠN ĐỀ MÃ HOÀNH XE
(Tức Thiết đơn đề)
Biến chung:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3
2. M2.3 X9.1
3. X1-2 M8.9
Đen thường chơi: 3...X9-4 4. P8.2 B3.1 5. P8-3 T7.9. Đến đây Trắng có các phương án:
• Một là: 6. X2.5 X4.3 7. X2-6 M3.4 8. P5.4? M4.6 9. P5/2 P8.3, Đen ưu.
• Hai là: 6. M8.7 M8.6 7. X9-8 X1-2 8. X8.6 M3.4 9. P5.4 M6.5 10. X8-5 P8-5 11. P3-5
S4.5 12. P5.3 M4/5 13. X5.1 X4.6 14. X5/3 X4-3 15. M3/5 X3/1, Đen ưu.
• Ba là: 6. X9.1 B7.1 7. P3-5 S4.5 8. X9-4 X4.4 9. X4.4 M8.7 10. X4.1 P8/2 11. P5-1 T9/7
12. B5.1 X4-5 l3. M8.7 M3.4 14. X4-3 T7.5 15. M3.5 X5.l 15. M7.5 M4.5, còn phức tạp.
Biến 1:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 X9.1
3. X1-2 M8.9 4. B5.1 P8-5
5. M8.7 X9-4 6. P8-9
Trắng còn hai phương án khác:
-Một là 6. M7.5 P2.4 7. B5.1 P2-5 8. M3.5 X4.5 9. M5.4 P5.2 10. S4.5 X1-2 11. P8-7 X2.5, Đen
ưu.
-Hai là 6. B5.1 B5.1 7. M7.5 X4.5 8. P5.3 S4.5 9. S4.5 B3.1 10. P8-5 P2.5 11. X9-8 X1-2 12.
P5/1 P2-7, Đen ưu.
6. ... X4.5
7. X9-8 X1-2 8. X8.6 X4-3
9. M7.5 P2-1 10. X8.3 M3/2
11. B5.1 P5.2 12. P5.3 B5.1
13. P9-5 P1-5 14. M5.6 X3.3
15. M6.5 T3.5 16. M3.5 B5.1
-+
Biến 2:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 X9.1
3. X1-2 M8.9 4. M8.7 P8-6
5. B5.1
Trắng có thể chơi 5. X2.7 X9-3 6. X2/2 X3-4 7. B7.1 X4.5 8. P8.4 S4.5 9. P8-5 M3.5 10. P5.4
P2-5 11. S6.5 X4/3 12. P5/2 P5.1 13. X9-8 T3.5, cân bằng.
5. ... T3.5 6. M7.5 X9-4
7. B5.1 B5.1 8. P5.3 S4.5
9. P8-5 P2.4 10. S4.5
Nếu như 10. M5.4 X1-4 11. S4.5 Xt.3 12. M4.5 Xt-5 13. M5.7 X4.1 14. X9-8 P2/4 15. X2.7 P6-
5, Đen hơn quân, ưu thế.
10. ... P2-5
11. M3.5 X4.5 12. M5.4 M9/7
13. X9-8 M7.6 14. X2.5 X4-6
15. M4/2 X6-7 16. Ps-3 M6.7
=+
Biến 3:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 X9.1
3. X1-2 M8.9 4. P8.2 B3.1
5. M8.7
Trắng còn haí phương án khác:
-Một là: 5. P8-3 P8-7 6. X2.7 X9-7 7. B5.1 (như 7. M8.7 B7.1 8. P3.3 P2-7 9. B5.1 P7-5 10.
M7.5 X7-4, Đen chủ động) 7...B7.1 8. P3.3 P2-7 9. B5.1 P7-5 10. B5-4 M3.4 11. M8.7 X1.1 12.
P5.5 T3.5 13. M3.5 M4.5, cân bằng.
-Hai là : 5. X2.5, bây giờ nếu Đen đi 5...P8-7 6. X2-7 T3.5 7. X7.1 P2/1 8. P8-3 P2-3 9. X7-8
M3.2, cân bằng. Nếu Đen đi 5... B7.1 6. X2-3 T3.5 7. X3.2 M3/5 8. X3/1 M5.3 9. P5.4 M3.5 10.
X3-5 X9-4, cân bằng. Còn như Trắng đi 5...X9-4 6. X2-7 T7.5 7. X7-2 M3.4 8. P8-1 M4.5 9.
X2-4 M6.7, cân bằng.
5. ... P8-6
6. P8-3
Nếu Trắng đi 6. B5.1 T3.5 7. X2.7 P6.5 8. M7/5 P5/3 9. B5.1 B5.1 l0. M3.5 B5.l l1. P5.2 P6-5
12. Mt.3 P5/1 13. P5/2 X9-4 l4. M5.3 B7.1 15. Mt.5 S4.5 l6. P5.4 X4.3, Đen ưu.
6. ... T3.5
7. X2.7 S4.5 8. X9-8 P2-1
9. B5.1 B7.1 10. P3-4 X1-4
11. B5.1 B5.1 12. M3.5 B5.1
13. P5.2 M3.4 14. P4/2 M4/6
15. P4.5 M6/8 16. P4-9 M8.6
=
Biến 4:
Ván cờ:
(Bạn nên bấm vào hình để bật bàn cờ theo dõi thuận tiện hơn)
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 X9.1
3. X1-2 M8.9 4. M8.9
Nếu Trắng chơi 4. P5.4 M3.5 5. P8-5 P8-5 6. P5.4 S4.5.
Bây giờ nếu Trắng đi 7. X2.4 X9-6 8. X2-6 X6.2, cân bằng. Còn như 7. M8.7 P2.1 8. P5/2 B3.1,
Đen đủ sức chống đỡ. Hoặc nếu 7. M8.9 X9-8 8. X9-8 X8.2 9. P5/2 P2-1, cân bằng.
4. ... P8-7
Đen có thể chơi 4...X9-6 5. P8.2 B3.1 6. P8-3 P8-7, bây giờ nếu Trắng đi 7. X2.7 X6.1, cân
bằng. Còn nếu 7. X2.5 P7.3 8. B3.1 T3.5 9. X9-8 P2.2 10. X2.3 X6.6 11. M3.2 X6-8, đối công
phức tạp.
5. P8-7 T3.5 6. B3.1 X9-4
7. M3.4 X4.4 8. M4.5 M3.5
9. P5.4 S4.5 10. T3.5 X4/2
11. P5/1 X4.3 12. X2.3 X1-4
13. S4.5 Xs.4 14. P5/1 Xs-5
15. P5-4 X4-5 16. X2-5 X5.

Có thể download bộ sách trên với hình minh họa đầy đủ về máy tính để tiện theo dõi.

Sách với định dạng PDF. Dùng Adobe Acrobat hay chương trình gì tương đương để đọc hoặc in trực tiếp ra làm tài liệu  nguyên cứu và giảng dạy.

Bộ sách này được nguyên cứu rất kỹ và được đánh giá rất cao. Tác giả: Trần Tấn Mỹ, Lê Thiên Vị, Phạm Tấn Hoà, Quách Anh Tú và rất nhiều cộng tác viên.

Link download: Co Tuong Khai Cuoc Cam Nang