Giải mã những chi tiết đặc sắc trong Tam Quốc Chí

Giải mã chiến lược thông minh nhất cuộc đời Tào Tháo

Dưới “gót sắt” của Tào Tháo, miền Bắc Trung Quốc hoàn toàn thống nhất dưới nền thống trị của Ngụy. Dù đã nắm địa vị “bá chủ”, nhưng đến lúc chết ông cũng không xưng đế.

Tào Tháo và mộng đế vương
Tào Tháo là “nhất đại kiêu hùng” thời Tam Quốc, nửa đời đứng trên đỉnh cao quyền lực. Nhưng ông qua đời mà chưa hề bước lên ngai vàng Trung Nguyên.
Trước khi Tào Tháo mất không lâu, Tôn Quyền đoạt Kinh Châu từ Thục Hán, giết Quan Vũ, nhưng vẫn phải cầu hòa với Tào. Tôn Quyền phái sứ giả dâng thư xin ông “sớm ngày đăng cơ”, song ông đáp lại – “Y (Tôn Quyền) muốn đẩy ta vào hỏa lò hay sao?”, đủ thấy tâm thế của Tào Mạnh Đức đối với 2 chữ “Hoàng đế” ra sao. Có quan điểm cho rằng, thực ra Tào Tháo không phải không muốn làm Hoàng đế, chỉ là những bài học lịch sử khiến ông không dám mơ đến Vương vị Hán triều.
Cuộc đời Hán Hiến Đế Lưu Hiệp luôn sống trong nhục nhã. Đầu tiên là bị Đổng Trác lấn át, sau thì bị Tào Tháo chuyên quyền. Tuy nhiên, nếu không có Đổng Trác thì Lưu Hiệp không có cơ hội làm Hoàng đế, và nếu không được Tào Tháo “giang cánh” bảo hộ, thì chưa biết chừng ông cũng sớm vong mạng dưới tay đám “quân phỉ” Lý Quyết, Quách Dĩ. Hán Hiến Đế dù ngồi vững trên ngai vàng, nhưng đại quyền nằm trong tay kẻ khác, bản thân ông chỉ là “tù binh cao cấp” trong tay Tào Tháo. Đương nhiên, Lưu Hiệp không cam lòng và muốn thực hiện một cuộc lật đổ Tào Tháo. Có bình luận rằng, đây là “trò chơi nguy hiểm” mà tất cả những ông vua hữu danh vô thực trong lịch sử Trung Quốc đều bị cuốn vào.
Bên cạnh đỉnh cao quyền lực cũng chính là tham vọng và mê hoặc. Hán Hiến Đế cũng không ngoại lệ, ông muốn nắm trọn vẹn quyền lực Đông Hán. Phe bảo hộ của chính quyền cũ như Quốc cữu Đổng Thừa, Vương Tử Phục, hay về sau này là cuộc bạo loạn của Cảnh Kỷ, Vi Hoảng ở Hứa Đô, đều là những nhân vật “nhiệt huyết” muốn lật đổ nền thống trị của Tào Tháo hơn cả chính bản thân Lưu Hiệp. Nguyên nhân bởi chính nhóm “cựu thần chính quyền cũ” này mới là những nhóm lợi ích bị tổn thất nhiều nhất. Họ không bị giết nhưng không có tương lai và phải sống cúi đầu dưới chính quyền của đối thủ, còn Lưu Hiệp ít nhất vẫn được “đối đãi bằng nghi lễ quân thần”. Nắm bắt được tâm lý này, cho nên Tào Tháo – người nắm quyền lực tối cao nhưng không phải bậc “cửu ngũ chí tôn” – thực thi những biện pháp đàn áp vô cùng quyết liệt đối với những người nhòm ngó đại quyền, và đó thường là những cuộc tắm máu.
[size]
Bản thân Tào Tháo không thể “danh chính ngôn thuận” ngồi lên ngai vàng Trung Nguyên, thì ông cũng không cho phép bất cứ thế lực nào có cơ hội làm điều đó. Việc Tào Tháo gả con gái Tào Tiết cho Hán Hiến Đế,bên cạnh thể hiện sự lung lạc của Tào đối với Lưu Hiệp thì cũng cho thấy Tào chưa dám công khai “bất kính” đối với vị Hoàng đế (dù chỉ là danh nghĩa) này. Nhưng mặt khác, Tào cũng không hề thực hiện bất cứ nghĩa vụ quân thần nào đối với Lưu Hiệp, thậm chí không để Hán Hiến Đế trong mắt, sẵn sàng “bạo nộ” trước mắt vua. Lưu Hiệp đã có lúc sợ hãi đến mức phải khẩn khoản xin Tào Tháo -“Nếu Thừa tướng có thể phò tá trẫm thì đáng quý, nếu không, mong hãy tha cho trẫm”. Dù “quyền lực vô hình” của Tào Tháo đã khiến Lưu Hiệp uất ức đến mức chỉ muốn 2 tay dâng ngai vàng cho Tào, nhưng cuối cùng ông cũng không xưng đế, mà chỉ làm Ngụy Vương, đúng như phương châm mà ông đã theo đuổi từ thời đánh giặc Hoàng Cân.
Người đời sau gọi Tào Tháo là gian hùng. Các học giả Trung Quốc đánh giá, điểm “gian” nhất của ông chính là “không đoạt đế quyền của Hán triều”. Điều này giúp Tào “vừa được tiếng, vừa được cả miếng”. Như trong “Nhượng huyện tự minh bản chí lệnh”, Tào Tháo đã tỏ rõ tư tưởng của mình – “Giả như quốc gia không có thần, thì không biết có mấy kẻ xưng đế, mấy kẻ xưng vương”. Cho nên, đã có Tào Tháo “gác cửa”, thì ông không làm vua, kẻ khác cũng đừng mong làm vua. Tào Tháo còn, thì Hiến Đế có thể “yên tâm” làm Hoàng đế Đại Hán.
Vì sao Tào Tháo không “phế Hán”?
Nếu Tào Mạnh Đức thực sự ôm mộng xưng đế, thì chỉ cần điều quân từ Sơn Đông về Lạc Dương, việc phế Hiến Đế dễ như trở bàn tay. Thế nhưng cả đời Tào không dám làm chuyện đó, cũng vì cố kỵ “vết xe đổ” của Đổng Trác. Tào Tháo hiểu rõ, trong cục diện thiên hạ đại loạn cuối thời Đông Hán, các thế lực quân phiệt nổi dậy khắp nơi. Phe nào cũng tự xưng mang danh nghĩa “hậu duệ trung thần”, “phò tá Hán triều” để chiếm cứ địa bàn.
Chưa kể, danh nghĩa “phò tá Thiên tử hiệu lệnh chư hầu” đem lại cho Tào Tháo một vị thế “danh chính ngôn thuận hơn rất nhiều” để đứng ra hiệu triệu và lôi kéo các thế lực khác về với mình.
[/size][size]
Nếu Tào “dám” đoạt ngôi Hiến Đế thì ông sẽ ngay lập tức trở thành mục tiêu chung của quần hùng, giống như 18 lộ chư hầu Quan Đông khởi binh phạt Đổng Trác năm xưa. Cho dù Tào Ngụy có dùng thực lực quân sự hùng mạnh để tiêu diệt các thế lực địa phương thì cũng không có khả năng thu phục được lòng tin của mọi tầng lớp dân chúng – bởi tội danh “Hán tặc” mà Lưu Bị, Tôn Quyền gán cho Tào lúc này sẽ trở thành sự thực. Với tầm ảnh hưởng sâu rộng của hình tượng Hoàng đế Đại Hán trong tín ngưỡng của người dân Trung Quốc hàng trăm năm, hành động “phế đế” chẳng khác nào tội ác “đại nghịch bất đạo”.
Đó chính là “hỏa lò” mà Tào Tháo nhắc tới trong câu nói của mình, đồng thời thể hiện rõ tầm nhìn đầy mưu lược của một chính trị gia. Bên cạnh đó, dù Tào Mạnh Đức có thực muốn làm Hoàng đế, thì những trọng thần trung thành của ông như Tuân Úc, Tuân Du cũng là những người “ngấm” tư tưởng trung thành với Hán triều, cực lực phản đối. Chính vì một người tài như Tuân Úc, mà Tào Tháo đã phải “nuốt giận”.
Càng về những năm cuối đời, tư tưởng và phương châm của Tào Tháo càng được chứng minh là đúng đắn khi thế lực Tào Ngụy thống trị toàn bộ lãnh thổ Trung Nguyên. Cho nên, trước “đòn khích tướng” dụ Tào Tháo xưng đế của Tôn Quyền, ông chỉ “cười mà từ chối”. Có nhiều học giả cho rằng, nếu không nhờ Tào Mạnh Đức cả đời tuân thủ nghiêm ngặt phương châm của mình, nhờ đó thay đổi được cả một tầng lớp sĩ tộc thân Hán cố hữu, thì con trai ông là Tào Phi cũng không có cửa “phế Hán, lập Ngụy”. Trung Quốc từng xuất hiện vô số “bá giả” ôm tham vọng đế vương, nhưng giữ được “cái đầu lạnh”, biết kiềm chế bản thân để mở đường cho hậu duệ thực hiện đế nghiệp, sử không có mấy người.[/size]

Nhân vật đứng sau chiến lược thông minh nhất của Tào Tháo là ai?



Chiến lược “phò tá Thiên tử hiệu lệnh chư hầu” giúp Tào Tháo giành được vị thế chính thống để hoàn thành bá nghiệp, song ít người biết đến tác giả thực của sách lược này.

“Phò tá Thiên tử hiệu lệnh chư hầu” là chiến lược mấu chốt đưa Tào Tháo tới thành công. Ý nghĩa của sách lược này được đánh giá là không hề thua kém “Long Trung đối sách” mà Gia Cát Lượng vạch ra cho Lưu Bị.
Tuy nhiên, ít người biết tới cao nhân thực sự đứng sau sách lược tuyệt đỉnh này.
Xét theo trí tuệ cũng như danh tiếng của đội ngũ quân sư đông đảo dưới trướng của Tào Tháo, đa phần độc giả “Tam Quốc diễn nghĩa” sẽ đoán rằng các nhân vật kỳ cựu như Tuân Úc, Quách GIa, Trình Dục hay Tuân Du là người hoạch định chiến lược thông minh này cho Tào Tháo.
Tác giả chiến lược “thành đại nghiệp” của Tào Tháo
Trên thực tế, người khởi xướng chủ ý này là Mao Giới – đại thần Tào Ngụy, người ở Trần Lưu (tỉnh Hà Nam, Trung Quốc). Mao Giới chủ trương “phụng Thiên tử dĩ lệnh bất thần”. Ở đây, “phụng” có nghĩa và vâng lệnh Hoàng đế Hán triều chứ không phải “phò tá”, còn đối tượng “bất thần” phiếm chỉ những người không tôn trọng Hán thất. Thông tin về việc Mao Giới là tác giả sách lược chính trị của Tào Tháo chỉ được ghi chép trong bộ sử “Tam Quốc Chí” của Trần Thọ. Theo “Tam Quốc Chí”, cống hiến lớn nhất của Mao Giới cũng chính là việc đề xướng sách lược “phụng Thiên tử dĩ lệnh bất thần”.
Trong “Tam Quốc diễn nghĩa”, Mao Giới chỉ để lại ấn tượng khi xuất hiện bên cạnh đại tướng Vu Cấm, đảm nhiệm chức Thủy sư Đô đốc của thủy quân Tào Tháo trong đại chiến Xích Bích sau khi Thái Mạo, Trương Doãn bị giết oan. Mao Giới vốn định tới Kinh Châu gia nhập lực lượng của Lưu Biểu, tuy nhiên khi nghe nói Lưu Biểu công tư bất minh, ông phán đoán người này khó thành đại sự, bèn chuyển hướng sang Duyện Châu đầu quân cho Tào Mạnh Đức. Dưới trướng Tào Ngụy, Mao giới được Tào Tháo cho làm Trị trung tòng sự – tương đương với chức thư ký trưởng hay chủ nhiệm văn phòng. Cũng nhờ vị trí công tác mang tính chất khá riêng tư này, ông có nhiều cơ hội thể hiện quan điểm thời cuộc của mình trước Ngụy Vương.
Mao Giới chỉ ra – “Muốn thành đại sự, đầu tiên phải có lý tưởng và tầm nhìn xa.
Viên Thiệu, Lưu Biểu tuy có đông mưu sĩ, binh hùng tướng mạnh, dân số đông đúc, nhưng bọn họ không có hoài bão xa xôi, không phải là mẫu người biết dựng đại nghiệp Để hoàn thành đại nghiệp, khi xuất sư dứt khoát phải danh chính ngôn thuận, chiếm được ưu thế ‘chính nghĩa’ tuyệt đối. Vì vậy, chủ công (Tào Tháo) nên tôn phụng Thiên tử để hiệu lệnh những kẻ không giữ đạo quân thần. Ngoài ra, muốn giữ vững địa vị thì buộc phải dựa vào tài lực, chỉnh đốn canh tác nông nghiệp, tích trữ quân trang vật tư. Có vậy bá nghiệp mới thành!” Tào Tháo nghe kiến nghị của Mao Giới thì vô cùng hài lòng, lập tức phong ông làm Mạc Phủ công tào – đứng đầu Mạc Phủ (nội các) của Tào Tháo. Ưu điểm lớn nhất của Mao Giới là ông chấp pháp nghiêm minh, thiết diện vô tư. Sau khi Tào Tháo lên làm Thừa tướng đã để ông nhậm chức Đông Tào Duyện, cùng Thôi Diễm phụ trách việc tuyển lựa quan lại.
Ở bất kỳ thời đại nào, công tác nhân sự luôn là “miếng bánh béo bở”. Thế nhưng Mao Giới chọn người không nhìn danh tiếng, không hỏi quan hệ xã hội. Những người được ông tiến cử đều thanh liêm chính trực, trong khi những người có danh vọng mà hành vi bất chính cũng không được Mao Giới trọng dụng. Tào Phi từng yêu cầu Mao “chăm sóc” thân tín của mình, song ông thẳng thừng cự tuyệt – “Người công tử tiến cử không đủ tư cách, hạ quan không thể tuân mệnh”.
[size]
Tác phong hành sự của Mao Giới khiến ông đắc tội với không ít nhân vật. Khi Tào Tháo muốn “tinh giản biên chế”, nhiều người đã đề nghị giải thể Đông Tào – cơ quan do Mao Giới chưởng quản. May mắn cho Mao Giới là Tào Tháo vẫn còn anh minh, ông nói -“Mặt trời mọc từ đằng Đông, mặt trăng khi tròn nhất cũng ở phía Đông. Mọi người khi nói phương hướng cũng nhắc đến phía Đông trước, vậy tại sao phải giải thể Đông Tào?”
Kết quả không phải Đông Tào mà là Tây Tào bị giải thể.
Tào Tháo từng khen Mao Giới – “Biết lấy thân làm gương, dùng tiêu chuẩn liêm khiết chọn người, khiến ta rất yên long!”. Sau khi Tào Tháo công hạ Liễu Thành và chia chiến lợi phẩm, ông tặng cho Mao Giới một bộ bình phong và bình kỷ. Tào Mạnh Đức vốn yêu chuộng nghệ thuật và cuộc sống, những bức họa trứ danh như Xuân Cung Đồ đều được ông giữ lại cho bản thân. Song Tào cũng hiểu phong cách của Mao Giới – “Lão Mao có tác phong của cổ nhân, nên ta mới tặng ông những món đồ này”.
Tính cách công tâm của Mao Giới đôi khi khiến ông không giữ được giới hạn quân thần. Khi nhận ra Tào Tháo có ý lập Tào Thực làm người thừa kế, Mao đã lập tức can ngăn, thậm chí chỉ trích việc phế trưởng lập ấu sẽ gây ra hỗn loạn. Trên thực tế, hành động của Mao Giới không khác nào đứng ra nói tốt cho Tào Phi, mặc dù ông không có ý định đó, cũng giống như ông không ngại đắc tội với Phi. Chính Tào Tháo phải cảm thán trước thái độ của ông mà nói – “Mao Giới chính là Chu Xương (Hán triều khai quốc công thần) của ta đó”.
[/size][size]
Kết cục của Mao Giới
Mặc dù được Tào Tháo tín nhiệm, song cuối cùng Mao Giới lại có kết cục thê thảm bởi tay của bè lũ gièm pha. Sự việc được cho là xuất phát từ mối quan hệ giữa Mao và Thôi Diễm. Hai ông chính là 2 người phụ trách việc tuyển chọn nhân tài cho Tào Ngụy. Trong công việc, Mao Giới và Thôi Diễm thường có những bất đồng quan điểm. Nhưng điều này đã bị kẻ xấu lợi dụng tố với Tào Tháo. Tào vốn đa nghi, lại thêm uy tín Mao Giới rất cao nên ông lập tức khép Thôi Diễm tội bất trung và cho xử tử.
Thực ra, Thôi Diễm và Mao Giới có quan hệ tốt. Cái chết của Diễm khiến Mao có phần bất mãn. Điều này lại bị những kẻ ghen ghét thừa cơ tố cáo. “Mao Giới ra đường thấy những kẻ phản loạn bị thích chữ lên mặt, vợ con bị đưa vào nhà quan làm nô tì, bèn nói – ‘Trời không làm mưa chính vì cách làm này của triều đình đó’.”
Sự việc khiến Tào Tháo nổi giận, lập tức ra lệnh bắt giam thẩm vấn Mao Giới. Các nhà nghiên cứu hiện đại cho rằng, hành động của Ngụy Vương có phần khó hiểu, nhất là đối với một nhân vật đang nắm quyền cao và có danh tiếng tốt như Mao Giới. Có ý kiến nói rằng việc Mao bất mãn với cái chết của Thôi Diễm cộng thêm tính cách cương trực của ông khiến Tào Tháo nhận định rằng “những lời gièm pha là có căn cứ”. Bản thân Mao Giới cũng không chấp nhận hàm oan,mà ông quyết liệt yêu cầu những kẻ tố cáo mình ra đối chất. Hành động này của ông có lẽ đã khiến Tào Tháo phải xét lại. Tuy nhiên, địa vị Thừa tướng khó cho phép Ngụy Vương thừa nhận sai lầm trong việc thanh trừng một quan chức cấp cao như Mao Giới, cho nên cuối cùng Tào vẫn buộc Mao phải chết và bãi miễn chức quan của ông. Sau khi Mao Giới chết đi, Tào Tháo mới “bù đắp lại” bằng cách đề bạt con trai ông là Mao Cơ làm quan.[/size]

Bất ngờ với câu “phán” của Tào Tháo sau chiến bại Xích Bích


“Hỏa thiêu Xích Bích” được đánh giá là chiến thắng kinh điển của Đại đô đốc Đông Ngô Chu Du, nhưng sử liệu Trung Quốc cho thấy chiến công này “không thực sự hoàn hảo” như mô tả.

Đại chiến Xích Bích: Chiến công Chu Du là hư danh?
Địa điểm kết thúc trận thủy chiến Xích Bích nổi tiếng không phải ở Ô Lâm (mạn Bắc Trường Giang), mà là tại hồ Ba Khâu, tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc. “Tam Quốc Chí – Chu Du truyện” dẫn “Giang Biểu truyện” chép rằng – “Tào công (Tào Tháo) viết thư gửi Tôn Quyền nói – ‘Trận Xích Bích, trong quân có dịch bệnh. Ta đốt thuyền tự lui, nào ngờ Chu Du lại hưởng hư danh’.” “Tam Quốc Chí – Quách Gia truyện” có đoạn – “Thái Tổ (Tào Tháo) chinh phạt Kinh Châu, gặp dịch bệnh tại Ba Khâu, đốt thuyền tự than – ‘Giá Quách Phụng Hiếu còn, ta đâu đến nỗi này’.” “Tam Quốc Chí – Ngụy Vũ kỷ” cũng ghi lại – “Tháng 12 năm Kiến An thứ 13, Công (Tào Tháo) thảo phạt (Lưu) Bị từ Giang Lăng cho tới Ba Khâu”. Qua nhiều sử liệu, có thể xác định được trong chiến dịch Xích Bích, đích thực đã có sự kiện lớn phát sinh tại khu vực hồ Ba Khâu. Trận Xích Bích có thể chia làm ba giai đoạn: Giai đoạn đụng độ ban đầu tại Xích Bích dẫn đến sự rút lui của quân Tào về chiến trường Ô Lâm trên bờ Tây Bắc của Trường Giang; giai đoạn thủy chiến mang tính quyết định; giai đoạn tháo chạy của Tào Tháo về hướng Hoa Dung.
Trong giai đoạn đầu, thủy quân Tôn-Lưu ngược dòng Trường Giang từ Hán Khẩu – Phàn Khẩu tới Xích Bích và giao chiến với tiền quân của Tào Tháo.
[size]
Vốn bị hành hạ bởi bệnh dịch và sự suy giảm về tinh thần cũng như sức chiến đấu do cuộc hành quân “Nam hạ” kéo dài, Tào Ngụy thất thế trong giai đoạn chiến sự ban đầu và buộc phải lui về đóng quân ở Ô Lâm (phía Bắc Trường Giang). Ô Lâm chính là địa điểm diễn ra trận đại thủy chiến với chiến dịch “hỏa công liên hoàn” của Đại đô đốc Đông Ngô Chu Du, tiêu diệt lượng lớn chiến thuyền của Tào Tháo. Sau thất bại trên, tại Ba Khâu, Tào Tháo đã hỏa thiêu toàn bộ chiến thuyền đóng tại đây ban đầu cùng số thuyền rút về từ Ô Lâm, sau đó rút lui theo đường bộ.
Không có chuyện liên quân Tôn – Lưu “hỏa thiêu Xích Bích”
Nhận định và ghi chép của sử gia Trần Thọ trong “Tam Quốc Chí” được các học giả hiện đại cho là phù hợp với thực tế lịch sử rằng trong trận Ô Lâm, quân đội của Chu Du không đủ khả năng đốt cháy toàn bộ chiến thuyền của Tào Ngụy. Thứ nhất, đội thuyền của Tào Tháo quá đông. Đại tướng Đông Ngô Hoàng Cái cũng thừa nhận “địch đông ta ít”.
Số lượng chiến thuyền của Tào Tháo được cho là lên tới hàng ngàn chiếc, trong khi lối đánh hỏa công của liên quân Tôn – Lưu khá đơn điệu. Nhiều ý kiến cho rằng, chỉ hơn 10 thuyền “cảm tử” của Ngô không thể khiến hàng ngàn thuyền khác bắt lửa, mặc dù phe Tôn Quyền – Lưu Bị có được lợi thế “gió Đông”. Thứ hai, với thế trận của đội thuyền Tào Ngụy, việc hỏa công tiêu diệt toàn bộ “là không thể xảy ra”. Hoàng Cái nói – “Thuyền đội của Tào quân ‘tiếp nối đầu đuôi'”, chỉ hạm đội Tào Ngụy bố trí theo hình “trường xà trận”, kéo dài từ Đông sang Tây dọc theo sông Trường Giang. Các nhà nghiên cứu đương đại cho rằng, với trận hình “chữ Nhất” như vậy, cộng thêm số lượng thuyền chiến khổng lồ khiến cho 2 điểm đầu – cuối của hạm đội này cách nhau rất xa.
Hỏa công của Đông Ngô tấn công vào điểm đầu hay cuối của thế trận này đều không ảnh hưởng tới phía đối diện, trong khi tấn công vào giữa sẽ khiến 2 đầu tách rời, không thu được hiệu quả thực chiến. Đương thời, quân đội Tào Ngụy sử dụng thuyền cũ của Lưu Biểu. Theo “Tam Quốc Chí – Đổng Tập truyện”, những chiếc thuyền này vẫn sử dụng neo bằng đá và dây thừng bằng cọ, chứ không có neo và dây bằng kim loại. Do đó, chi tiết Tào Tháo cho quân dùng xích sắt liên kết hạm đội thành “liên hoàn trận” là điều không hợp lý. Theo phân tích của các nhà nghiên cứu hiện đại, tướng Hoàng Cái lợi dụng gió Đông thực hiện hỏa công theo hướng từ Nam lên Bắc và “thiêu rụi tới doanh trại của Tào quân trên bờ sông”. Như vậy, nhiều khả năng trận đánh của Hoàng Cái chỉ có thể… tách đội thuyền của Tào Tháo thành hai phần.
[/size][size]
Trên thực tế, Hoàng Cái chỉ huy hơn 10 thuyền phóng hỏa, sử dụng kế trá hàng để lọt vào giữa trận địa thuyền của Tào Tháo. Song, ngay khi hỏa công bắt đầu, ông đã bị trúng tên rơi xuống nước. “Tam Quốc Chí – Hoàng Cái truyện” dẫn “Ngô thư” viết – “Chiến dịch Xích Bích, Hoàng Cái bị trúng tên, rơi xuống nước, được Ngô quân cứu lên, nhưng không nhận ra Cái”.
Việc hạm đội của Chu Du mất tướng tiên phong ngay từ đầu trận đánh giúp cơ hội triệt thoái của Tào Ngụy lớn hơn rất nhiều. Hạm đội của Tào Tháo bị trúng kế ở Ô Lâm là sự thực, song việc hạm đội này bị “tận diệt” là điều bất khả thi. Thời điểm đó, quân Ngô lợi dụng gió Đông để tấn công, nhưng chính hạm đội Tào Ngụy cũng thuận gió rút lui về căn cứ thủy quân ở Ba Khâu. Trước sự truy kích của liên quân Chu Du – Lưu Bị, cùng nhiều nguyên nhân nội tại khiến Tào quân tan rã, buộc Tào Tháo phải hỏa thiêu hạm đội, rút chạy về đường Hoa Dung và “suýt” bị Quan Vân Trường đoạt mạng. “Tam Quốc Chí – Tôn Quyền truyện” viết – “Tào công đốt thuyền rút lui”, thừa nhận việc Tào Tháo tự đốt thuyền ở Xích Bích, nhưng cũng chỉ là tàn dư từ trận Ô Lâm mà thôi.[/size]

Ai mới thực sự là người đả bại Quan Vân Trường?

Cùng xuất thân từ một trong những “lò kỵ binh” lừng danh, đại tướng Tào Ngụy này đã đả bại Quan Vân Trường, được xưng danh là “Tam Quốc đệ nhất danh tướng” thời hậu Quan Vũ.

Những hổ tướng từ đội kỵ binh lừng danh
Sau khi Quan Vũ cùng Lưu Bị ly tán, ông bị Tào Tháo vây khốn và buộc phải “ước pháp tam chương” với Tào để bảo vệ hai vị Lưu phu nhân. Theo “Tam Quốc Diễn Nghĩa”, việc Quan Công “hàng Hán không hàng Tào” thể hiện sự trung nghĩa của ông, đồng thời mô tả Quan Vũ không hề động lòng trước mỹ nữ và tiền bạc mua chuộc của Tào Tháo. Trên thực tế, sử liệu để lại cho thấy, trong giai đoạn dưới trướng Tào Ngụy, “ngoại trừ Trương Liêu, (Quan Vũ) chỉ giao hảo với Từ Hoảng”.
Mối thân tình giữa Quan – Trương – Từ không chỉ do ba người này đều là hàng tướng, mà còn bởi cả ba là đồng hương Sơn Tây, thuộc tập đoàn kỵ binh Tinh Châu nổi tiếng. Những kỵ binh tới từ Tinh Châu gia nhập vào các thế lực quân phiệt khác nhau, trở thành một tập thể có sức chiến đấu đáng gờm. Trong đó, đội kỵ binh “trứ danh” nhất chính là đội quân chủ lực của Lữ Bố, có thể nói là “độc bá võ lâm” trong giai đoạn đầu thời Tam Quốc, thậm chí đã có thời điểm lực lượng này có cơ hội đoạt được thiên hạ.
[size]
Các nghiên cứu hiện đại chỉ ra, sự khiếm khuyết rõ rệt trong cương lĩnh chính trị và năng lực lãnh đạo yếu kém đã dẫn tới sự thất bại lần lượt của các đội quân kỵ binh Tinh Châu. Bọn họ lần lượt bị Viên Thiệu, Tào Tháo… thôn tính, hậu quả gián tiếp là khiến cho thế lực Hung Nô của Lưu Báo thống trị được khu vực Tinh Châu, sau này khởi binh tiêu diệt thiên hạ của Đông Hán. Cùng ở dưới trướng Tào Ngụy, Quan Vũ có quan hệ tốt vớiTrương Liêu và Từ Hoảng cũng là điều dễ hiểu.
Đại phá vòng vây Quan Vân Trường
Sau khi Quan Vũ bỏ Tào Tháo để trở về với Lưu Bị, lực lượng của Bị vẫn tiếp tục chuỗi “bách chiến bách bại”, cuối cùng là thất trận thảm hại trước Tào Ngụy ở Kinh Châu. Song lần đại bại này cũng giúp Bị mở ra cơ hội liên minh với Tôn Quyền. Liên minh Tôn – Lưu đại phá Tào Ngụy ở Xích Bích, Lưu Bị “ăn theo” thắng lợi của Chu Du, chiếm được lợi thế vững vàng ở Kinh Châu.
Từ đây, Quan Vân Trường cũng lập được nhiều chiến công hơn, trở thành tướng lĩnh cốt lõi trong lực lượng của Lưu Bị. Trong khi Lưu Bị cùng Gia Cát Lượng, Trương Phi, Triệu Vân đem quân chủ lực chinh phạt Ích Châu, nhiệm vụ trấn thủ Kinh Châu được giao vào tay Quan Vũ. Ông soái lĩnh quân Kinh Châu tấn công Tương Dương – Phàn Thành, đánh bại quân tiếp viện của Vu Cấm, chém đầu Bàng Đức, qua một đêm “uy chấn Trung Nguyên”, khiến Tào Tháo thậm chí đã tính tới chuyện thiên đô. Thế nhưng, chiến dịch hãm thành của Quan Vũ lại rơi vào tình trạng bế tắc khi Tào Nhân thủ chắc Phàn Thành, khiến ông tiến thoái lưỡng nan.
[/size][size]
Vào thời điểm mấu chốt, Tào Tháo đã quyết định xuất toàn lực, huy động thêm một đạo viện binh Nam hạ tấn công Quan Vũ.Thống soái đội quân này không ai khác ngoài “lão bằng hữu” Từ Hoảng. Trong thất bại của Quan Công tại Tương Dương – Phàn Thành – Kinh Châu, chiến tích huy hoàng được dành cho tướng Ngô Lữ Mông, Lục Tốn với chiến dịch “bạch y độ giang”, nhưng chưa đánh giá đúng chiến thắng kiệt xuất của Từ Hoảng tại chiến tuyến phương Bắc. Quân tăng viện Phàn Thành của ông chỉ huy sau khi Nam hạ đã nhanh chóng tiến về vòng vây của Quan Vân Trường.
Bản thân Quan Vũ cũng có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để đối đầu với Từ Hoảng. Ông cho “đào hào đắp lũy, nghiêm phòng tử thủ, nhiều lần dụ địch xâm nhập nhằm thừa thế công hạ Phàn Thành”. Quan Vũ không ngờ, Từ Hoảng cho quân đi đường nhỏ, toàn quân Tào Ngụy áp lưng tấn công trận địa phòng ngự của Thục Hán “thế như chẻ tre”, phá vỡ phòng tuyến của Quan Vân Trường từ bên trong, buộc ông phải rút quân. Kết thúc chiến dịch, Tào Tháo thị sát phòng tuyến của quân Kinh Châu đã bàng hoàng trước độ vững chắc của chiến tuyến Thục Hán, điều này càng khiến ông cảm thán trước chiến công khó tin của Từ Hoảng.
[/size][size]
Phá Quan đệ nhất công
Quan Công là người trọng tình cảm nghĩa khí, còn Từ Hoảng không vì tư giao với ông mà làm lỡ việc công. Có ý kiến cho rằng, nếu nói ông bại do Mi Phương, Phó Sĩ Nhân hàng Ngô, không bằng nói rằng Từ Hoảng biểu hiện xuất sắc trước Quan Vân Trường. Nhắc tới “phá Quan (Vũ) đệ nhất công”, không thể không ghi nhận chiến dịch phá vây hoàn hảo của Từ Hoảng. “Tam Quốc Chí – Ngụy thư – Từ Hoảng truyện” chép rằng – “Từ Hoảng là một trong ‘ngũ tử lương tướng’ của Thái tổ (Tào Tháo), tham gia nhiều chiến dịch trọng yếu, trí dũng song toàn, chiến công trác việt, trị quân có tài”.
Tào Tháo từng tán dương Từ Hoảng rằng – “Từ tướng quân có phong thái của Chu Á Phu (nhà quân sự và thừa tướng nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc, con trai Hán triều khai quốc công thần Chu Bột)”. Sau chiến dịch chuyển bại thành thắng ở Phàn Thành, Tào Tháo lại nói – “Phòng tuyến của địch quân trùng trùng, tướng quân (Từ Hoảng) giành được toàn thắng, xâm nhập trùng vây, giết địch vô số. Ta dụng binh hơn 30 năm, chỉ nghe cổ nhân giỏi việc binh, không nghe nói đem quân thẳng vào giữa vòng vây địch. Chiến công của tướng quân có thể sánh ngang Tôn Tử, Tư Mã Nhương Thư năm xưa”. Giai đoạn “hậu Quan Vũ”, Từ Hoảng chính là nhân vật được xưng danh “Tam Quốc đệ nhất danh tướng”.[/size]

Vì sao mộng “nhất thống Trung Nguyên” của Tào Tháo thất bại?

Cuộc đời Tào Tháo kết thúc ở đỉnh cao danh vọng và quyền lực. Thế nhưng, hoài bão “nhất thống giang sơn” mà ông theo đuổi gần 40 năm cuối cùng không thành hiện thực.
“Nhất đại kiêu hùng” và giấc mộng “nhất thống Trung Nguyên”
Tào Tháo, tự Mạnh Đức, còn gọi là Tào A Man, người huyện Bạc, tỉnh An Huy, Trung Quốc. Ông là con nuôi của hoạn quan Tào Đằng.
Năm Tào Tháo 20 tuổi, ông đã nổi danh vì sự liêm khiết và trung hiếu và nhậm chức Bắc bộ úy Lạc Dương, trấn áp cuộc khởi nghĩa của giặc Hoàng Cân (khăn vàng) và tham gia liên quân Đổng Trác.
Năm 192, Tào Tháo hàng phục hơn 1.000.000 quân Hoàng Cân tại Thanh Châu, đồng thời tiến hành tuyển lọc tinh nhuệ từ trong đó, tạo dựng thành quân đội Thanh Châu. Từ đây, thực lực quân sự của Tào bắt đầu mạnh lên.
Năm 196, Tào nghênh đón Hán Hiến Đế về Hứa Đô (nay là Hứa Xương), nhờ đó giành được ưu thế chính trị “phò tá thiên tử hiệu lệnh chư hầu”.
Dưới ngọn cờ “Hán triều”, Tào Tháo lần lượt tiêu diệt các thế lực cát cứ của Lữ Bố, Đào Khiêm…
Năm 200, chiến thắng tại chiến dịch Quan Độ kinh điển giúp Tào Tháo thôn tính thế lực của Viên Thiệu – lãnh chúa lớn nhất vào thời điểm đó – và đặt nền móng cơ bản cho sự nghiệp “thống nhất Trung Nguyên”.
Chỉ 7 năm sau, chiến thắng Tân Dã khiến Lưu Bị “không còn manh giáp”, Tào Tháo đã hoàn toàn thống nhất được miền Bắc Trung Quốc, ngoại trừ Quan Trung và Liêu Đông.
Chính trong thời điểm “thế thắng như chẻ tre”, Tào Tháo đã xua quân Nam hạ trong năm 208 và bất ngờ đại bại tại đại chiến Xích Bích trước liên quân của Tôn Quyền và Lưu Bị.
Sau thất bại cay đắng, Tào Mạnh Đức rút quân về Bắc, tập trung an định xã hội, khôi phục kinh tế và phát triển sự nghiệp thống nhất Trung Nguyên.
Tháng 7/211, Tào Tháo dẫn quân Tây chinh, đánh bại quân chư hầu Quan Trung do Mã Siêu lãnh đạo, từ đây xây dựng nền móng nước Ngụy.
Năm 213, Hán Hiến Đế sắc phong Tào Tháo làm Ngụy Công, phong đất tại Ký Châu cùng hơn 10 quận.
Tào xây dựng Ngụy Vương Cung Đồng Tước Đài ở nghiệp Thành, hưởng “đãi ngộ” như thiên tử, quyền lực đạt đến đỉnh cao “gặp vua không cần tham bái, đeo kiếm lên điện”.
[size]
Mặc dù địa vị Tào Tháo “không khác thiên tử”, nhưng thực tế ông chưa bao giờ bước lên ngôi vua.
Năm 216, ông tiếp tục được Hán Hiến Đế phong làm Ngụy Vương.
Ngày 15/3/220, Tào Tháo mất tại Lạc Dương, thọ 66 tuổi. Ông được truy phong thụy hiệu Vũ Vương.
Con trai Tào Tháo là Tào Phi kế vị mới xưng đế. Lúc này, Tào Tháo mới được xưng là “Vũ Hoàng Đế”, miếu hiệu “Thái Tổ”, sử gọi là Ngụy Vũ Đế.
Khi Tào Tháo tại thế, triều đình Đông Hán thực chất đã diệt vong. Tào thúc đẩy chính sách phát triển nông nghiệp, tu bổ thủy lợi đê điều, giảm nhẹ gánh nặng cho dân và chỉnh đốn nội chính, hạn chế tối đa phần tử chống đối.
Một tay Tào Mạnh Đức không chỉ khôi phục sự thống nhất tại miền Bắc Trung Quốc, mà còn kiến lập được một chính phủ trung ương tập quyền, làm cơ sở cho Tào Phi xưng đế ngày sau.
Thực tế, Tào Tháo là một tài năng quân sự. Các sách “Tôn Tử lược giải”, “Binh thư tiếp yếu”, “Mạnh Đức tân thư”… của ông được đánh giá là những tài liệu quân sự quý báu.
Tào Tháo và Tôn Quyền
Kể từ khi “xuất sơn” chinh phạt giặc Hoàng Cân đến khi qua đời, Tào Tháo trải qua gần 40 năm tung hoành trên lưng ngựa, “gần như không có năm nào không xuất chinh”. Tiếc rằng, cuối cùng ông không thực hiện được giấc mộng nhất thống giang sơn.
Luận về nguyên nhân “thất bại” của Tào Tháo, các nhà nghiên cứu hiện đại cho rằng Tôn Quyền là lý do trực tiếp.
Sau khi tiêu diệt được Viên Thiệu, Tào đã có ít nhất 2 cơ hội thống nhất thiên hạ, đó là chiến dịch Xích Bích và Hán Trung.
Trong đó, “đêm trước” đại chiến Xích Bích, Tào Tháo vẫn được cho là đã “tiệm cận” với thời khắc thống nhất.
[/size][size]
Vào thời điểm năm 208, miền Bắc vừa sơ bộ ổn định, Kinh Châu đầu hàng. “Cái gai trong mắt” Tào Tháo lúc bấy giờ là Lưu Bị cũng phải tháo chạy. Thế lực duy nhất cản đường Tào Ngụy chỉ có chính quyền Giang Đông vốn “kém ổn định”.
Trong thư chiêu hàng Tào Tháo gửi Tôn Quyền, có thể thấy được Tào vô cùng tự tin rằng Giang Đông đã là “vật trong túi”.
Tuy nhiên, các học giả hiện đại cho rằng, việc Ngụy “nam tiến” ngay sau khi thu phục Kinh Châu thực chất là nước cờ “thất sách”.
[/size][size]
Mưu sĩ của Tào Tháo là Giả Hủ cũng từng khuyên – “Nếu để binh sĩ nghỉ ngơi, úy lạo bách tính, khiến dân an cư lạc nghiệp, thì không cần phí sức cũng có thể khuất phục Giang Đông”.
Nhưng Tào Tháo không nghe Hủ mà quyết tâm tiến quân Giang Đông, một phần do Tào nhận định Tôn Quyền “trẻ người non dạ”, đánh giá thấp năng lực của người đứng đầu Đông Ngô.
Điều nằm ngoài dự liệu của Tào, là “hùng tài đại lược” của Tôn Quyền thực tế không kém Viên Thiệu, dù năm đó Quyền mới 26 tuổi.
Lỗ Túc từng nói với Tôn Quyền – “Chúc Chí tôn uy đức Tứ Hải, danh chấn Cửu Châu, khắc thành Đế nghiệp”.
Quyền nghe xong “chỉ cười lớn”, cho thấy ông vốn không e ngại thể hiện tham vọng xưng bá Trung Nguyên, đồng thời không tồn tại khả năng Đông Ngô hàng Tào trước trận Xích Bích.
Các sử liệu Trung Quốc để lại cho thấy rõ, phụ tử huynh đệ Tôn gia Giang Đông đều là những người có dã tâm và năng lực bành trướng quyền lực. Chỉ có suy nghĩa của Tào Tháo là quá đơn giản.
Tào Tháo và Lưu Bị
[/size][size]
Nguyên nhân “thất bại” thứ hai của Tào Tháo không ai khác ngoài Lưu Bị.
Lưu Bị giao đấu với Tào Tháo nhiều năm, nhưng luôn ở thế bị động, cuối cùng phải rút chạy. Tuy nhiên, đến năm Kiến An thứ 13, Lưu Bị đã hoàn toàn thay đổi diện mạo.
Mưu thần số 1 Gia Cát Lượng không chỉ thuyết phục được Tôn Quyền liên minh kháng Tào, mà còn thiết lập được liên minh ngoại giao bình đẳng với Đông Ngô.
Đặc biệt, điểm thứ 2 là điều vô cùng quan trọng, bởi vị thế ngoại giao với Đông Ngô giúp Lưu Bị thoát khỏi vị trí “lệ thuộc” vào thế lực quân phiệt địa phương giống như nhiều năm trước đó, mà nắm trong tay quyền lực và địa bàn thực tế.
Sau thắng lợi của liên minh Lưu – Tôn ở Xích Bích, Lưu Bị từ chỗ “cùng đường” đã chuyển bại thành thắng, chiếm cứ Kinh Châu – Tương Dương, đặt nền móng “tam phân thiên hạ”.
Nếu không có Lưu Bị tham gia và thiết lập liên minh, thì cho dù Tào Tháo có thất bại trước Tôn Quyền tại Xích Bích, ông vẫn còn cơ hội lật ngược thế cờ sau này.
Tuy nhiên, do thế lực của Lưu Bị bất ngờ vươn lên mạnh mẽ và hình thành thế “chân vạc”, khiến Ngụy – Thục – Ngô kìm hãm lẫn nhau, gây trở ngại rất lớn cho nỗ lực phá vỡ thế cân bằng của bất cứ bên nào.
Ví dụ, năm Kiến Án thứ 20, vốn Ngô – Thục chuẩn bị đánh nhau giành Kinh Châu, nhưng việc Trương Lỗ đầu hàng Tào Tháo lập tức khiến 2 nhà “vạch lại chiến tuyến”, “bắt tay” chĩa múi giáo về Tào Ngụy.
Lưu Bị lập tức trở về giữ Thục Trung, trong khi Tôn Quyền dẫn 10 vạn quân vây đánh Hợp Phì. Tiếc rằng, Tôn Quyền thất bại trước 7.000 binh sĩ của Trương Liêu.
Thực tế, dù Tôn Quyền không làm được gì nhiều, nhưng Lưu Bị lại khiến Tào khốn đốn. Ông từng gửi “quà biếu” quý giá tặng Gia Cát Lượng, nhưng “mất bò mới lo làm chuồng” thì tình thế đã quá muộn.
Sai lầm của Tào Tháo khi loại Lưu Bị khỏi cuộc “nấu rượu luận anh hùng”, lúc này mới thấy hậu quả.
[/size][size]
Việc Trương Lỗ đầu hàng Tào Tháo vốn là một lợi thế rất lớn cho ông, cho phép Tào lựa chọn tiếp tục tiến quân vào đất Thục theo kiến nghị của Tư Mã Ý.
Khi ấy, Lưu Bị mới giành được Ích Châu, căn cơ chưa ổn, Tào Tháo hoàn toàn có thể mượn sức Hán Trung để thôn tính Tây Xuyên, khiến thế lực Lưu Bị “lập tức tan rã”.
Nhưng, có thể do chưa quên “bài học” Xích Bích, đồng thời cũng không hy vọng quân địch “tự tan rã”, cộng thêm việc Lưu Bị rút về từ Kinh Châu và Tôn Quyền vây ráp Hợp Phì, cho nên cuối cùng Tào Tháo lựa chọn biện pháp an toàn.
Tào Mạnh Đức lại một lần nữa lui về, an dưỡng lực lượng chờ đợi thời cơ. Không ngờ, 4 năm sau Lưu Bị phản công chiếm lại Hán Trung.
Mất Hán Trung được 2 năm thì Tào Tháo cũng qua đời.
Vì sao mưu tính của Tào Tháo thành công cốc chỉ trong 4 năm?
Năm Kiến An thứ 18, Tào Tháo được phong Ngụy Công. Trọng tâm hoạt động của ông sau giai đoạn này chuyển sang lĩnh vực chính trị.
Cùng với tuổi tác cao dần, Tào Tháo buộc phải dồn tâm sức để dọn đường cho công cuộc “thay Hán triều” của con trai Tào Phi, bởi bản thân ông vẫn không thể thoát khỏi quan niệm “trung hiếu Cần Vương”.
Bởi việc xưng Ngụy Công, Tào Tháo đã mất đi mưu sĩ quan trọng là Tuân Úc. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyết sách quân sự của Ngụy.
Bên cạnh đó, trong những năm cầm quyền, Tào Tháo không tạo được “sức hút” để liên kết các thế lực địa phương dưới cờ của mình.
Mặc dù các lực lượng cát cứ Trung Nguyên quy phục Tào Ngụy sau khi Tào Tháo đánh bại Viên Thiệu và Lưu Bị, song các nơi khác như Kinh Châu, Ích Châu, Giang Đông vốn không hề “để Tào Tháo trong mắt”.
[/size][size]
Trong khi đó, Lưu Bị và Tôn Quyền lại thực hiện khá tốt công tác tuyên truyền và thu hút sự ủng hộ của các tập đoàn lớn có thế lực.
Ví dụ, Gia Cát Lượng vốn xuất thân từ sĩ tộc Lang Gia và có nhiều mối quan hệ với giới nhân sĩ Kinh Châu – Tương Dương.
Lưu Bị là nhân vật “ngoại lai”, có thể ổn định Kinh – Tương phần nhiều nhờ vào mạng lưới quan hệ của Khổng Minh, Bàng Thống, Mã Lương… trong khu vực, qua đó lập tức có bước chuyển mình thành một thế lực lớn.
Tào Tháo muốn “dẹp ngoài”, trước hết phải “yên trong”. Song vấn đề nội chính Tào Ngụy – Đông Hán đủ khiến ông hao tâm tốn sức, chưa kể Lưu Bị và Tôn Quyền đều không phải đối thủ có thể đánh bại “một sớm một chiều”.
Vì vậy, trước sức ép tuổi tác và “cục diện đã định”, cho dù “nhất đại kiêu hùng” Tào Mạnh Đức có tham vọng đến mấy cũng không còn cách nào nhất thống thiên hạ được nữa.[/size]

Thực hư chuyện “Khổng Minh không biết dụng binh”?

Trong hàng nghìn năm lịch sử Trung Quốc, vấn đề năng lực thực sự của Khổng Minh vẫn luôn là chủ đề bàn cãi. Rốt cuộc, ông nên được gọi là danh tướng hay… danh thần Thục Hán?
[size]
Tiểu thuyết “Tam Quốc diễn nghĩa” của tác gia Minh triều La Quán Trung đã xây dựng hình tượng Gia Cát Lượng “thần cơ diệu toán” được ngưỡng mộ suốt hàng trăm năm. Những điển tích như hỏa thiêu dốc Bác Vọng, hỏa thiêu Tân Dã, thuyền cỏ mượn tên, mượn gió Đông cho đến “thất cầm Mạnh Hoạch”, “lục xuất Kỳ Sơn”… đã trở thành những câu chuyện truyền kỳ. Tuy nhiên, không thể sử dụng “Tam Quốc diễn nghĩa” như một tài liệu lịch sử chính thống, bởi tác phẩm này có tính thiên vị chính trị quá lớn.
Thực tế, khi đọc bộ sử “Tam Quốc Chí”, đánh giá của sử gia Trần Thọ về Gia Cát Khổng Minh từng khiến nhiều người “khó chấp nhận sự thực”. Theo Trần Thọ, Gia Cát Lượng “giỏi quản lý quân đội, trị quân nghiêm khắc, song tài mưu lược không được xuất sắc. Ông có tài trị lý quốc gia bách tính. Bản lĩnh tùy cơ ứng biến không phải sở trường của Lượng”. Nhìn chung, Khổng Minh được đánh giá là “tài giỏi” trong vấn đề quản lý quân đội, có thể gọi là “thần cơ diệu toán” trong lĩnh vực này. Song năng lực quản lý hành chính của ông còn được đánh giá cao hơn so với khả năng quân sự.
“Tam Quốc Chí” có đáng tin?
Sự trái ngược phũ phàng giữa hình ảnh “thần nhân” trong tiểu thuyết và một danh nhân “có năng lực” trong sách sử khiến không ít “fan hâm mộ” của Gia Cát Lượng từng đặt ra nghi vấn về độ tin cậy của những gì Trần Thọ viết trong “Tam Quốc Chí”.
Luận về thân phận, Trần Thọ vốn là quan nhà Thục Hán, là đồng liêu với Gia Cát Chiêm – con trai Gia Cát Lượng. Có thể khẳng định, Trần Thọ là nhân chứng lịch sử và là người “chiếm hữu tư liệu lịch sử hàng đầu thời đại Tam Quốc”. Lời nói của ông do đó có thể tin tưởng được. Thực tế rằng Khổng Minh đã không thể chiến thắng ở cả 6 lần Bắc phạt đánh Ngụy cũng được cho là phần nào nói lên năng lực quân sự của ông, bỏ qua những chênh lệch khách quan khác giữa Thục và Ngụy.  Trong lịch sử Tam Quốc, dù các chiến dịch Bắc phạt của Khổng Minh không hoàn toàn thất bại, nhưng cũng không hề mang lại kết quả thực tế nào cho Thục Hán. Minh chứng rõ ràng nhất là lãnh thổ nước này đã không được mở rộng thêm qua chiến lược này của Gia Cát Lượng.
Tuy vậy, cũng có ý kiến cho rằng Trần Thọ “không công bằng khi đánh giá Gia Cát Lượng”. Nguyên nhân được cho là cha ông từng tham gia chiến dịch Nhai Đình trong cuộc Bắc phạt lần 1. Trận này, Thục Hán đại bại và để mất cứ điểm Nhai Đình. Chủ soái Mã Tắc bị Lượng chém đầu, còn cha Trần Thọ cũng bị trừng phạt bằng cách… cạo đầu hình âm dương. Do đó, có học giả nhận định, có khả năng Trần Thọ “ôm định kiến đối với Gia Cát Lượng” và cố ý hủy hoại hình ảnh Thừa tướng Thục Hán trong bộ sử của mình, thậm chí cáo buộc “Khổng Minh không biết dụng binh, khiến cha ông phải gánh chịu hậu quả”.
Thế nhưng, kỳ thực sử gia đời Tây Tấn này vẫn dành những đánh giá khách quan về tài năng của Gia Cát Lượng. Trong “Tam Quốc Chí”, ông từng khen Lượng “tài năng vượt trội, có khí chất anh hào”. Những đóng góp của ông như cải tiến liên nỏ tiễn, phát minh “trâu gỗ ngựa máy” làm phương tiện vận chuyển… cũng được ghi nhận. Trần Thọ nói Khổng Minh không biết dụng binh, nhưng những điểm sáng được thừa nhận trong đời binh nghiệp của Lượng vẫn được ghi lại một cách công bằng. “Sau khi Lượng mất, Thục Hán rút quân. Tư Mã Ý tuần sát chiến địa quân sự Lượng để lại, cảm thán – ‘Đúng là bậc thiên hạ kỳ tài’.” -Tam Quốc Chí có đoạn viết. Đương nhiên, những nghiên cứu hiện đại đã khẳng định quan điểm “Khổng Minh không biết dụng binh” là không chính xác và thiếu công bằng.
[/size][size]
Sau khi Tấn triều thôn tính Tam Quốc nhất thống thiên hạ, Tấn Vũ Đế Tư Mã Viêm đã lập tức hạ mệnh lệnh truy tìm và thu thập “Bát trận chiến pháp” của Gia Cát Lượng về làm… giáo trình huấn luyện quân đội, đủ thấy năng lực ở lĩnh vực quân sự của Lượng không phải tầm thường. Thực tế, xét đến tình hình khách quan của Thục Hán, nước này có khoảng hơn 800.000 nhân khẩu (không gồm Nam Trung). Thời chiến có khoảng 80.000 nam đinh nhập ngũ, ra trận khoảng 40.000, số còn lại thực hiện chính sách “ngụ binh vu nông” để tăng gia sản xuất. Thời Lưu Bị phát binh phạt Đông Ngô năm 221, “Tam Quốc diễn nghĩa” nói binh lực Thục Hán có 700.000 cũng là con số “thổi thồng”. Tướng Đông Ngô Lục Kháng – con trai Đại đô đốc Lục Tốn – từng được xưng là “nhất đại thần tướng”, nắm trọng nhiệm trấn thủ phòng tuyến Giang Hoài.
Đương thời nhân khẩu Đông Ngô khoảng 2.3 triệu, binh lực thời chiến khoảng 230.000. Tiền tuyến Giang Hoài của Lục Kháng được cấp 80.000 quân. Lục Kháng chẳng những không dám tấn công Tây Tấn, mà còn thường xuyên dâng biểu lên Ngô chủ Tôn Hạo “tố khổ” rằng binh lực không đủ dùng. So sánh tương quan Ngụy – Thục – Ngô, một điều không thể chối cãi là “vốn liếng quân lực” của Gia Cát Lượng quá ít ỏi, chỉ bằng khoảng 1/2 so với quân số Lục Kháng sở hữu về sau. Tư Mã Ý chưa cần huy động toàn lực cũng dễ dàng có được 120.000 quân trấn thủ biên giới. Khổng Minh tiếng là giương cờ Bắc phạt, nhưng lấy 40.000 quân đi “bao vây” một lực lượng đông gấp 3 lần, nhiệm vụ này đối với bất kỳ thống soái nào cũng là điều quá sức.
Tội đồ thực sự là… Quan Vân Trường?
Có ý kiến cho rằng, nguyên nhân cốt lõi dẫn đến sự nghiệp mờ nhạt về sau của Gia Cát Lượng chính là việc tướng trấn thủ Quan Vũ để mất Kinh Châu về tay Đông Ngô. Theo “Long Trung đối sách” mà Khổng Minh vạch ra cho Lưu Bị từ năm 207, Bị phải có được Kinh Châu để làm “bàn đạp chiến lược” cho công cuộc bành trướng thế lực.
Theo chiến lược của Khổng Minh, Thục Hán sẽ sở hữu 2 cứ điểm quân sự lớn với 2 hướng xuất phát từ Kinh Châu – do thượng tướng quân Quan Vũ chỉ huy và Hán Trung – do Lưu Bị đứng đầu để thực hiện các mục tiêu bành trướng. Tuy nhiên, thất bại thảm hại của Quan Vân Trường ở Kinh Châu không chỉ phải trả giá bằng mạng sống của ông, mà quan trọng hơn là Lưu Bị đã hoàn toàn mất khả năng thôn tính cánh cung phía Đông, mà cụ thể là cả vùng Giang Đông rộng lớn. Thành công ở phía Tây và Nam không đủ bù lại thiệt hại quá lớn ở miền Đông đã buộc Khổng Minh phải đưa ra quyết sách “dấn thân về miền Bắc” dù biết tính khả thi của chủ trương này không lớn.
[/size][size]
“Thánh thi” Đường triều Đỗ Phủ có lẽ là nhân vật thấu hiểu mối hận của Gia Cát Lượng, khi ông bày tỏ trong thơ:
Giang lưu thạch bất chuyển
Di hận thất thốn Ngô
Một loạt sai lầm chiến lược của Quan Vân Trường ở Kinh Châu đã biến con đường Hướng Đông của Thục Hán thành phù vân. Chiến dịch trả đũa của Lưu Bị thảm bại trước Lục Tốn ở Di Lăng là cột mốc cho thấy Thục Hán không bao giờ còn cơ hội lấy được Kinh Châu nữa, cũng là dấu hiệu báo trước Khổng Minh Bắc phạt “trù định phải thất bại”.
Về sau, chính “Tấn thư” của Tây Tấn cũng phải châm biếm Tư Mã Ý “coi Thục như hổ”, quân đội ít ỏi của Khổng Minh đánh “co đầu rụt cổ”, phải triệt để áp dụng chủ trương cố thủ mới đánh bại được Khổng Minh. Điều này phần nào góp phần “nói lại cho rõ” về năng lực của ông. Đương nhiên, sử liệu “Tấn thư” đã được chỉnh lý bởi bàn tay của hậu nhân nhà Hán là Lưu Thông. Sau khi Lưu Thông diệt Tây Tấn, lập triều Hậu Hán đã tuyên bố thẳng thừng: Ông là cháu nội của Lưu Thiện (con trai Lưu Bị), cần phải… đòi lại công bằng cho tổ tiên.
Thời kỳ Ngũ đại thập quốc, chính quyền phương Bắc luôn duy trì thái độ khinh miệt đối với tập đoàn Tào Ngụy và Tư Mã gia. Kể từ giai đoạn này, chính quyền phương Bắc đã thuận theo xu thế “hạ thấp Tào Tháo và Tư Mã Ý, đề cao Gia Cát Lượng”. Học giả Đông Tấn Tập Tạc Xỉ thậm chí còn “bái phục sát đất tài năng quân sự” của Lượng. Càng về sau này, địa vị của Gia Cát Lượng càng trở nên “chí cao vô thượng”. Tới Đường triều, Gia Cát Lượng đã được xem như “Quân thần”, được rước vào Võ miếu – nơi thờ phụng liệt đại kỳ tài quân sự, hưởng “đãi ngộ” không thua danh thần Trương Lương. Nhìn vào cách mà Gia Cát Lượng và Quan Công được tín ngưỡng dân gian Trung Quốc tôn thờ có thể thấy, đôi khi triết lý “thành bại luận anh hùng” không hẳn là chính xác.[/size]

Chiến lược cả đời Khổng Minh thực ra đã thất bại từ trứng nước?


Toàn bộ giai đoạn “Tam Quốc” chỉ là con đường đi tới diệt vong của Thục Hán, mà căn nguyên thực sự được cho là đã xảy ra từ khi chiến lược của Khổng Minh mới “ra lò”.

Cốt lõi của “tam phân thiên hạ”
Ngày này, có nhiều ý kiến cho rằng sự sụp đổ của Thục Hán xuất phát từ sự kiện Quan Vũ để mất Kinh Châu về tay Đông Ngô, khiến Thục gần như bị “bế quan tỏa cảng”, không còn cách đột phá ra khỏi lãnh thổ của mình.
Sự kiện này có thể coi là điểm mấu chốt trong sự sụp đổ của toàn bộ “Long Trung đối sách” nhằm duy trì thế “tam phân thiên hạ” của Gia Cát Lượng.
Tuy nhiên, có quan điểm nói rằng, sự thất bại thực sự của Khổng Minh đã đến từ trước đó rất lâu, khi ông không thể thuyết phục Lưu Bị đoạt lấy Kinh Châu khi khu vực này còn nằm trong tay Lưu Biểu, chứ chưa sáp nhập vào Đông Ngô.
“Long Trung đối sách” là chiến lược căn bản mà Gia Cát Lượng vạch ra cho Lưu Bị từ khi ông còn ở “lều cỏ”. Mục tiêu của chiến lược này là “liên Ngô kháng Tào”.
[size]
Trong khi đó, Khổng Minh cũng chỉ ra, điều kiện tiên quyết để đạt được mục tiêu nói trên là phải có được Kinh Châu trong tay.
“Long Trung đối” của Khổng Minh đã bị ông thực hiện thất bại từ đầu?
Dù sau đại chiến Xích Bích, Lưu Bị cũng “mượn” được Kinh Châu từ Tôn Quyền, song thời thế đã không còn như trước. Khổng Minh hiểu rõ, cùng là một miếng đất, nhưng đoạt lấy khi nào và từ tay ai lại mang ý nghĩa chiến lược hoàn toàn khác biệt.
Đương thời, Tào Tháo còn mải bình định phương Bắc, chưa thể xua quân Nam hạ, trong khi Tôn Quyền và Lưu Biểu diễn ra tranh chấp.
Nếu tại thời điểm này, Lưu Bị đoạt lấy Kinh Châu từ tay Biểu thì ông có thể dễ dàng sở hữu một địa bàn độc lập mà không phát sinh vấn đề chủ quyền, dẫn đến xung đột với Đông Ngô như sau này.
Như vậy, với việc Tào Tháo tấn công Giang Đông, sự liên kết của Tôn Quyền và Lưu Bị cũng sẽ được hiện thực hóa trong vai vế bình đẳng hơn.
Ngược lại, trên thực tế, quân đội Lưu Bị đã bị Tào Tháo đè bẹp ở Tân Dã, buộc ông phải cử Khổng Minh làm thuyết khách đến cầu viện Đông Ngô. Về lý thuyết, Lưu Bị luôn ở “chiếu dưới” trong quan hệ đồng minh với Tôn Quyền.
Ngay trong chiến dịch Xích Bích, quân đội chủ đạo đem lại thế thắng cho “liên quân” thực chất cũng là thủy quân của Chu Du.
Qua các điểm này, có thể thấy được ý nghĩa lớn nhất của việc “không bỏ lỡ thời cơ đoạt Kinh Châu” chính là Lưu Bị sẽ được “danh chính ngôn thuận” sử dụng Kinh Châu mà không vấp phải sự chất vấn chủ quyền từ Giang Đông. Có như vậy, “Long Trung đối” mới được thực thi triệt để.
Nếu đoạt sớm Kinh Châu, có thể diễn biến lịch sử đã khác đối với Lưu Bị.
[/size][size]
“Sớm muộn cũng để chủ công ngồi cao trên thành Nam Đô”
Khi “cơ hội vàng” trôi qua, lịch sử Tam Quốc đã ghi nhận tranh chấp chủ quyền cực lớn giữa Thục và Ngô tại Kinh Châu.
Việc Gia Cát Lượng buộc dựa vào mưu lược để “mượn sức” Đông Ngô đoạt lấy Kinh Tương vô hình trung đã thừa nhận sự góp phần và ăn chia hợp lý của Giang Đông tại khu vực này.
Kinh Châu được Thục tận dụng hiệu quả trong suốt 10 năm trời, nhờ đó thôn tính địa bàn chiến lược thứ 2 là Ích Châu, đủ thấy giá trị địa – chính trị của Kinh Châu không gì thay thế được.
Nhưng mối ẩn họa đối với Thục Hán là sự ổn định khu vực này chỉ là tạm thời. Đông Ngô nhiều lần dùng các biện pháp ngoại giao yêu cầu hoàn trả Kinh Châu, trong khi Khổng Minh chỉ có thể “khất lần” để nuôi dưỡng thực lực với mục đích nuốt trọn được địa bàn này.
Có quan điểm nói rằng điều Khổng Minh lo ngại nhất mà không thể ngăn được chính là Quan Vũ trở thành đại tướng trấn thủ Kinh Châu.
Việc Quan Vũ “đổ thêm dầu vào lửa” dẫn tới xung đột bùng phát và ông để mất Kinh Châu là thực tế, nhưng chỉ là hệ quả cuối cùng của những mâu thuẫn âm ỉ trong suốt 10 năm trời.
Nguyên nhân rất đơn giản, Lưu Bị là phe được lợi và đương nhiên muốn duy trì hiện trạng Kinh Châu, đồng thời “hợp tác hòa bình” với Đông Ngô.
[/size][size]
Trong khi đó, Giang Đông là phe chịu thiệt và thậm chí còn bị lợi dụng. Do đó, việc Tôn Quyền phát binh lấy Kinh Châu chỉ là vấn đề thời gian, Thục Hán hy vọng dùng các chính sách ngoại giao để “lần lữa” chỉ là phương án câu giờ, hoàn toàn không xử lý được vấn đề.
Chính vì vậy, có quan điểm bênh vực Quan Vũ nói rằng, việc đoạt lại Kinh Châu từ Thục đã là chiến lược tất yếu của Đông Ngô, cho nên việc Quan Vân Trường có thủ Kinh Châu hay thậm chí là Khổng Minh trực tiếp trấn giữ cũng không thay đổi được gì.
Cho dù Quan Vân Trường không thua trước Lữ Mông, Lục Tốn năm 219 và Kinh Châu chưa mất, thì những năm sau đó, đây vẫn sẽ là khu vực “nóng” nhất trong mâu thuẫn Ngô – Thục.
Để thua trước Lữ Mông là thất bại của Quan Vũ, song để dẫn đến mâu thuẫn Ngô – Thục lại là sai sót của Khổng Minh và Lưu Bị.
Cũng có ý kiến nói rằng, không phải Gia Cát Lượng không muốn sớm đoạt Kinh Châu. Ông từng nhiều lần thuyết phục Lưu Bị ra tay nhưng không được nghe theo.
Nhiều sự kiện về sau đã chứng minh, Lưu Bị chắc chắn là người sẵn sàng đi ngược lại đạo đức để hành sự. Điều mà Khổng Minh thất bại chính là không đưa ra được một cái cớ hợp lý để Bị thực hiện việc đó với Lưu Biểu.
Trong một hoàn cảnh tương tự, Bàng Thống – nhân vật tề danh cùng Khổng Minh – đã giúp Bị tìm được một lý do “danh chính ngôn thuân”, giúp ông ta vượt qua “trở ngại đạo đức” mà đoạt lấy Tây Xuyên.
Câu nói “sớm muộn cũng để chủ công ngồi cao trên thành Nam Đô (Kinh Châu)” mà Khổng Minh nói với Lưu Bị xem ra đã trở thành trò cười, bởi thất bại của họ rất có khả năng xuất phát từ chính thời điểm “sớm muộn” đó mà thôi.[/size]

Tam Quốc mưu thần: Quách Gia tài cao vượt Gia Cát Lượng?
Quách Gia và Lưu Bị được đánh giá là những “kỳ nhân” trong giới mưu sĩ thời Tam Quốc. Có quan điểm cho rằng, nếu không mất sớm, Quách Gia mới là quân sư xuất chúng nhất.

Cánh tay phải của Lưu Bị, Tào Tháo
Quách Gia – quân sư của Tào Tháo – và Gia Cát Lượng không chỉ có nhiều điểm tương đồng về mặt cá nhân, mà vị thế hai nhân vật này trong đội ngũ của mình cũng “nặng ký” như nhau. Lưu Bị sau khi có được Gia Cát Lượng theo phò tá đã nói – “Ta được Khổng Minh, như cá gặp nước”.
[size]
Tào Tháo được Quách Gia phò trợ, cũng cảm thán – “Kẻ giúp ta thành đại nghiệp, chính là người này”.
Lưu Bị trước lúc lâm chung đã tin tưởng đem giang sơn của mình phó thác lại cho Gia Cát Lượng, trong khi Tào Tháo cũng từng có ý định giao phó hậu sự cho Quách Gia. Tuy nhiên, Quách Gia mất sớm khi mới 38 tuổi, thời đại Tam Quốc không được chứng kiến cuộc so tài giữa hai bậc cao nhân này.
Anh tài đoản mệnh
Các nhà nghiên cứu bình luận, cũng vì Quách Gia đoản mệnh, cho nên lịch sử đã không đánh giá đầy đủ tài năng của vị quân sư này. Gia Cát Lượng 26 tuổi xuất sơn, 54 tuổi bệnh mất. Ông phò tá Lưu Bị suốt 28 năm ròng, trong đó có 11 năm nắm giữ đại quyền của Thục Hán. Tài năng của Khổng Minh đã có cơ hội thể hiện trên tất cả các phương diện quân sự, kinh tế, chính trị… của nhà Thục. Ngược lại, Quách Gia chỉ có 11 năm đi theo Tào Tháo, chủ yếu đóng vai trò mưu sĩ trong lĩnh vực quân sự, vào thời kỳ Tào Tháo nam chinh bắc chiến.
Mặc dù vậy, điều khiến các nhà sử học hiện đại đánh giá cao Quách Gia là bởi chỉ trong 11 năm ngắn ngủi ấy, ông đã lưu lại sự nghiệp huy hoàng. Thời kỳ làm quân sư dưới trướng Tào Tháo, danh tiếng của Quách Gia có thể nói là vang khắp quân đội. Ông chính là cánh tay phải giúp Tào Tháo thống nhất thành công miền Bắc.
Vị thế Quách Gia – Khổng Minh đối với Tào – Lưu
Sau khi Quách Gia qua đời, sức mạnh quân sự của Tào Tháo bị tụt hậu rõ rệt. Nhà nghiên cứu Châu Trạch Hùng bình luận về lực lượng Tào Tháo khi không còn Quách Gia – “Chỉ đối phó được đám thảo khấu Mã Đằng, Hàn Toại; còn đối với đám kiêu hùng Lưu Bị, Tôn Quyền thì có phần lực bất tòng tâm. Trong trận chiến Xích Bích, đại quân Tào Tháo suýt chút nữa đã bị tiêu diệt”.
[/size][size]
Ông Châu cũng nói, không thể thổi phồng quá mức vai trò của Gia Cát Lượng hay Quách Gia. Tuy nhiên, ông khẳng định cái chết của Quách Gia là tổn thất nghiêm trọng của Tào Ngụy. Các nhà sử học Trung Quốc đánh giá, thời kỳ Lưu Bị còn sống, trong vấn đề quân sự, thực tế Lưu trọng dụng Pháp Chính, Bàng Thống hơn so với Gia Cát Lượng.
Ngoại trừ trận đại chiến Xích Bích và cuộc tiến quân 4 quận miền Nam Kinh Châu vốn không cần tác chiến nhiều, cùng với việc xuất hiện “phút cuối” trong cuộc chiến chiếm đất Thục, Khổng Minh gần như luôn xa rời chiến trường. Trong khi đó, Quách Gia lúc sinh thời đã có mặt trong mọi chiến dịch trọng yếu của Tào Tháo như chiến Lữ Bố, phá Viên Thiệu, thảo phạt Viên Đàm – Viên Thượng… Trên thực tế, việc Tào Tháo thất bại ở Xích Bích có nhiều nguyên nhân, trách nhiệm lớn nhất không nằm ở quân sư.
Bên cạnh đó, các quân sư khác của Tào Tháo thực chất cũng là những người mưu sâu kế rộng. Ví dụ, việc Lưu Bị – Tôn Quyền lập liên minh quân sự, Trình Dục đã tiên liệu trước với Tào Tháo. Việc Tào xua quân xuống Giang Đông đánh Lưu – Tôn dẫn đến thất bại ở Xích Bích, trước đó đã có Giả Hủ can ngăn, tiếc rằng Tào Tháo không nghe theo.
Tào Tháo khóc Quách Gia
[/size][size]
Sau khi Tào Tháo bại lui ở Xích Bích, từng ngửa mặt lên trời than – “Nếu Phụng Hiếu (tức Quách Gia) còn, ta đâu đến nỗi này!” Lịch sử Trung Quốc ghi nhận, dưới trướng Tào Tháo không thiếu cao nhân hiền sĩ nhất mực trung thành với ông, vậy lý do gì khiến Tào phải “khóc than” Quách Gia như vậy? Hiện nay, có quan điểm cho rằng, thực tế Tào Tháo có phần bất mãn trước thất bại của mình và cảm thấy “bất công” vì Quách Gia mất đi quá sớm.
Tào cho rằng, nếu Quách Gia còn, Ngụy đã không thua. Sở dĩ Tào Tháo “đau đớn” đến vậy là bởi Quách Gia là một thiên tài quân sự. Quách Phụng Hiếu được mô tả là “thần cơ diệu toán”, với tài mưu lược thâm sâu, khả năng tùy cơ ứng biến nhanh nhạy, bách chiến bách thắng. Khi Tào Tháo 3 lần chiến Lữ Bố, sĩ tốt mệt mỏi, chuẩn bị rút quân. Lúc này, một mình Quách Gia chủ trương tái chiến, thậm chí khẳng định tái chiến tất thắng. Kết quả bắt sống được Lữ Bố.
Tào Tháo chinh phạt Viên Đàm, Viên Thượng, quân Tào thắng trận liên tiếp, chư tướng hô hào đuổi đánh, riêng Quách Gia kiến nghị rút binh.
Về sau huynh đệ Đàm – Thượng tự gây tai họa rơi vào thế đường cùng, Tào Tháo ngư ông đắc lợi. Nhiều nhà nghiên cứu nhận định, quan hệ “cá – nước” giữa Lưu Bị và Gia Cát Lượng chỉ tồn tại trong giai đoạn “trăng mật”. Khi thời kỳ này trôi qua, đối với Lưu Bị, Gia Cát Lượng cũng không có vai trò nổi bật tuyệt đối so với các quân sư khác. Theo đó, có quan điểm cho rằng nếu Quách Gia không mất sớm, nhiều khả năng quan hệ Tào – Quách cũng diễn biến theo chiều hướng như Lưu Bị – Khổng Minh.
Khi ấy, có thể Quách Gia sẽ mang một kết cục giống như Tuân Úc – một mưu thần công lao hiển hách, nhưng cũng vong mạng chỉ vì “xúc phạm” đến Tào Tháo?[/size]

Lữ Bố: “Gia nô 3 họ” hay là Tam Quốc chiến thần?



Kết cục bi thảm của Lữ Bố là điều mà lịch sử ghi nhận, song liệu ông có đơn thuần chỉ là kẻ bán chúa cầu vinh, hay còn là “chiến thần” hùng tài đại lược, khí thế bất phàm?

Trong “Tam Quốc diễn nghĩa”, nếu Tào Tháo được khắc họa là “gian hùng” để đối lập với “nhân nghĩa” của Lưu Bị, thì tương tự, “trung nghĩa” của Quan Vũ cũng tương phản với hình tượng “gia nô 3 họ” của Lữ Bố.
Trong văn học cũng như lịch sử, Lữ Bố đều là nhân vật có vị thế quan trọng.
Thậm chí, vào giai đoạn trước khi nhân vật chính của bộ tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa – Gia Cát Lượng – xuất hiện, thì vũ đài lịch sử cuối thời Đông Hán đều có dấu ấn của Lữ Bố.
Về điểm này, ngay cả thế lực sứ quân hùng mạnh nhất vào thời điểm đó là Viên Thiệu cũng không được lịch sử “ưu ái” nhắc đến nhiều như Bố.
“Chiến thần” Lữ Bố
Cũng giống như Quan Vũ cầm Thanh Long đao, hình tượng của Lữ Bố cũng được đóng khung trong nhận thức của những người hâm mộ Tam Quốc.
“Chiến thần” Lữ Bố đầu đội Tam Xoa Thúc Phát Tử Kim Quán, khoác Tây Xuyên Hồng Miên Bách Hoa Bào, thân mặc Thú Diện Thôn Đầu Liên Hoàn Khải, lưng thắt Lặc Giáp Lung Sư Man Đới, tay cầm Phương Thiên Họa Kích, cưỡi ngựa Xích Thố.
Nhắc tới Lữ Bố, gần như ai cũng sẽ hình dung ra một tạo hình uy phong lẫm liệt, khí khái anh hùng như vậy.
[size]
Cả thực tế lẫn văn học thừa nhận, Lữ Bố xuất thân là một võ tướng tài nghệ cao siêu.
“Tam Quốc Chí” có ghi lại, sau khi Bố bị bắt, đã nói với Tào Tháo – “Mối lo của minh công chính là Lữ Bố.
Nay Bố đã hàng phục, thiên hạ không đáng để lo.
Minh công dẫn bộ binh, để Bố dẫn kỵ bịnh, tất có thể an thiên hạ”.
Lữ Bố hết sức tự tin vào năng lực của bản thân, cho rằng người đáng để Tào Tháo e sợ chỉ có bản thân. Nếu Bố đã về giúp Tào chỉ huy kỵ binh thì Ngụy chắc chắn có thể lấy được thiên hạ.
Có ý kiến cho rằng, khi Tào Tháo nghe lời Lữ Bố nói không phải “hoàn toàn không dao động”, mà thực sự đã có đôi chút nghi ngờ, cho thấy Tào cũng đánh giá rất cao năng lực lãnh đạo quân sự của Bố.
Bản lĩnh dụng binh của Tào Tháo đã được công nhận là “cao thủ hàng đầu”, chưa kể đội ngũ mưu thần xuất sắc bên cạnh.
Tào đối đầu với Bố nhiều năm, đánh giá của ông hẳn có thể xác thực được bản lĩnh “chân tài thực học” của Lữ Bố, chứ không đơn thuần chỉ là một dũng tướng.
“Anh hùng ký” của Vương Sán chép rằng, khi Lữ Bố bỏ Viên Thiệu, Thiệu đã phái binh truy sát.
“Buổi sớm, Thiệu phái 30 giáp sĩ, mượn cớ tiễn Bố, thật ra là muốn giết.
Bố cho người ở trong trướng, giả vờ đánh đàn. Lữ Bố thoát khỏi doanh trại, lính Thiệu mai phục không hay biết gì”.
Có thể thấy, Lữ Bố không chỉ nổi tiếng dũng mãnh, mà còn giỏi dùng mưu.
Thực tế, chính Bố từng hợp mưu cùng Vương Doãn giết gian thần Đổng Trác, mật mưu cùng Trần Cung, Trương Mạc chiếm được Duyện Châu, đánh úp Từ Châu giữa đêm…
Sau này, khi Viên Thuật tấn công Lưu Bị, Lữ Bố cũng là người phán đoán được tình thế mà ra tay cứu Bị.
Những hành động mưu trí, nhạy bén như vậy không thể xuất phát từ một nhân vật “đầu óc giản đơn” như nhiều người nhận định về Lữ Bố.
[/size][size]
Nhân duyên
Lữ Bố là nhân vật có số “quý nhân phù trợ”.
Trương Liêu – một trong “ngũ tử lương tướng” của Tào Ngụy sau này – từng là thuộc hạ trung thành bên Lữ Bố, mãi cho tới khi Bố chết.
Một thuộc hạ khác của Bố là Cao Thuận cũng rất tài năng, đồng thời là bạn tốt với Trương Dương – người “suýt” xuất binh cứu Lữ Bố.
Bàng Thư là người từng cưu mang Lữ Bố sau khi thành Trường An bị phá hủy.
Những nhân vật xuất hiện trong “mạng lưới quan hệ xã hội” của Lữ Bố có rất nhiều người có tình có nghĩa.
Từ đó cũng thấy được ở Lữ Bố “còn có chỗ khiến người ta quý mến” chứ không chỉ là kẻ vong ân phụ nghĩa.
Tài năng tột bậc nhưng bụng dạ tiểu nhân?
Mặc dù có nhiều ưu điểm, nhưng kết cục cuối cùng của Lữ Bố vẫn là thất bại thảm hại. Nguyên nhân bởi những khuyết điểm của Bố còn nhiều và nghiêm trọng hơn ưu điểm của ông.
“Bố là mãnh tướng, song hay nghi kỵ.
Không biết thưởng phạt phân minh, song lại tin vào thuộc hạ.
Các tướng bên dưới mỗi người dị nghị một ý, nên đánh trận thường bại nhiều hơn thắng”.
Trong vai trò thống soái quân sự, Lữ Bố đã thể hiện xuất sắc. Nhưng điều này cũng dẫn tới xu hướng bạo lực quá đà ở Bố.
Sau khi Đổng Trác chết đi, Lữ Bố chủ trương dựa hoàn toàn vào sức mạnh quân sự để “tiêu diệt sạch người Lương Châu” tại Trường An.
Hành động của Bố khiến người Lương Châu vùng dậy phản kháng, công phá ngược lại Trường An.
[/size][size]
Tại trận chiến cuối cùng với Tào Tháo tại Hạ Bì, Lữ Bố ban đầu nghe theo mưu kế của Trần Cung, sau lại đổi ý vì lời nói của vợ mình.
Cách thức quản lý và xử lý con người của Lữ Bố rõ ràng kém xa so với nguyên tắc dùng người “dùng không nghi, nghi không dùng” của Tào Tháo.
Điểm khác biệt giữa Lữ Bố và Tào Tháo là, Bố đích thực có năng lực quân sự, nhưng ông muốn “leo lên” làm bậc quân chủ, cai trị văn thần võ tướng thì “còn chưa đủ tố chất”.
Một vấn đề khác của Lữ Bố là ông “trở mặt như trở bàn tay, tự tư tự lợi”. Điều này chính là khiếm khuyết rất nghiêm trọng trong tính cách của Bố.
Lữ Bố bị đánh giá là tham cái lợi nhỏ mà quên nghĩa lớn. Điển hình, cái chết của Đinh Nguyên, Đổng Trác đem lại nhiều lợi lộc cho Bố, song cũng khiến ông mang tiếng xấu nghìn năm.
Trung Quốc cổ đại đề cao khí tiết trung nghĩa, đặc biệt là vấn đề quân thần.
Mặc dù lịch sử không thiếu trường hợp từ bỏ chủ nhân, nhưng Lữ Bố không chỉ tạo phản, mà còn giết chết chủ cũ để lấy thưởng.
Đây chính là sai lầm rất lớn, khiến sau này Lữ Bố không còn đất dụng võ và bị kỳ thị khi chạy sang lực lượng chư hầu Quan Đông.
Lữ Bố giết Đổng Trác, giúp Viên Thiệu, Viên Thuật báo thù. Nhưng Viên Thuật ghét Bố phản phúc, nên cự tuyệt không thu nhận Bố.
Viên Thiệu cưu mang Lữ Bố một thời gian cũng sinh lòng nghi kỵ, muốn giết Bố để trừ hậu hoạ.
Chính vì “có nhiều vết đen trong hồ sơ” như vậy, cho nên mặc dù Tào Tháo biết Bố có tài, nhưng chỉ cần nghe đến cái tên Đinh Nguyên, Đổng Trác thì Tào lập tức không ngần ngại giết Lữ Bố.
[/size][size]
Kiêu binh tất bại
Một khuyết điểm cực lớn của Lữ Bố là ông cậy công mà tự cao tự đại, không để ai trong mắt.
Tính cách này khiến quan hệ giữa Lữ Bố và đồng liêu trở nên vô cùng tồi tệ.
Về điểm này, có quan điểm cho rằng, một phần nguyên nhân Bố ra tay giết Đổng Trác có thể xuất phát từ mâu thuẫn bè phái, giữa phe “người Bình Châu” của Bố và “người Lương Châu” của Trác.
Khi chạy về với Viên Thiệu, cũng vì Lữ Bố tin rằng bản thân “có công với Viên gia”, cho nên xem thường ra mặt đám thuộc hạ của Thiệu. Kết quả Bố “không còn chỗ dung thân” trong quân Viên Thiệu.
Nghiêm trọng hơn là, Lữ Bố thực tế đã không hề nhận ra vấn đề của bản thân.
Ông từng than thở với Lưu Bị – “Bố thấy Quan Đông khởi binh, nên giết Đổng Trác để về theo.
Nhưng chư tướng Quan Đông không yên lòng, mà muốn diệt Bố”.
Trong trận tập kích Từ Châu, tuy Bố thể hiện được tài lĩnh binh, song lại khiến Lưu Bị rơi vào thế nguy hiểm để Bố phải cứu.
Chưa kể về sau, chính Bố lại dẫn quân đánh Lưu Bị “chạy thục mạng”.
Trong mắt Lữ Bố chỉ nhớ ân nghĩa mà người khác nợ ông, chứ không biết những mẫu thuẫn lớn mà mình đã để lại.
Các nhà sử học Trung Quốc đánh giá, sự tồn tại cũng như diệt vong của những cá nhân như Lữ Bố là tất yếu trong giai đoạn lịch sử hỗn loạn.
Lữ Bố rõ ràng xứng đáng với danh xưng “chiến thần”, các điển tích cũng như văn học đều ghi lại hình ảnh hào hùng, oai phong lẫm liệt của ông.
Tài năng của Lữ Bố đúng là kiệt xuất, song thời thế cũng định sẵn “chiến thần” không bao giờ trở thành vai chính thời chiến loạn, kết cục chỉ có thể rời khỏi vũ đài lịch sử.[/size]

Sở hữu Ngọa Long – Phượng Sồ, sao Lưu Bị vẫn “tuột tay” thiên hạ?



“Ngọa Long – Phượng Sồ, được một trong hai có thể an thiên hạ” là câu nói nổi tiếng thời Tam Quốc. Lưu Bị “kiêm đắc Long Phượng”, song thiên hạ vẫn tuột khỏi tay Thục Hán.
Bộ tiểu thuyết “Tam Quốc diễn nghĩa” của La Quán Trung mô tả Gia Cát Lượng và Bàng Thống là hai mưu sĩ hàng đầu, mệnh danh “Long Phượng”. Ẩn sĩ thời Tam Quốc Tư Mã Huy từng tán dương hai người – “Ngọa Long (Gia Cát Lượng) – Phượng Sồ (Bàng Thống), được một trong hai người, có thể an định thiên hạ”. Như vậy, Lưu Bị một tay sở hữu “cả Long lẫn Phượng”, cớ sao thiên hạ vẫn tuột khỏi tay Thục Hán?
Tam Quốc tứ đại danh sĩ
[size]
Trong “Tam Quốc diễn nghĩa” tồn tại một mối quan hệ liên đới “không bình thường” giữa 4 vị danh sĩ: Trình Dục, Từ Thứ, Gia Cát Lượng và Bàng Thống. Bốn nhân vật này được đánh giá là “có phần giống như bạn đồng môn”, nhưng sự đồng điệu của họ được cho là chỉ giới hạn trong phạm vi tư tưởng triết học: từ Pháp gia đến Nho gia, cho tới Pháp – Nho kết hợp. Cùng là những bậc kỳ tài, nhưng giữa họ lại có sự so sánh chênh lệch rõ rệt.
Thứ nhất là phạm trù thời gian. Một số nghiên cứu bình luận rằng, tiêu chuẩn của “cao nhân” là khả năng nhìn xa trông rộng, điềm tĩnh, không vội vàng “lạc vào hồng trần”. Theo đó, thứ tự “xuất sơn” của 4 nhân vật trên lần lượt là Trình Dục, Từ Thứ, Gia Cát Lượng. Bàng Thống là người có xuất phát điểm muộn nhất.
Thứ hai là phạm trù không gian. Cũng theo đánh giá trên, tiêu chuẩn so sánh chính là năng lực quản lý dựa trên phạm vi. Vì vậy mới có cách nói: nhân tài mười dặm, trăm dặm, nghìn dặm. Chiến công “đầu tay” của bộ tứ này cũng giống như vậy. Trình Dục lấy được huyện Đông A, Từ Thứ lấy Phàn Thành, Gia Cát Lượng chiếm được Kinh Châu. Bàng Thống ra tay lấy cả Tây Xuyên. Tuy nhiên, trên thực tế, thành tựu cả đời của Trình Dục, Khổng Minh lại vượt xa so với Từ Thứ, Bàng Thống. Nguyên nhân còn xuất phát từ phạm trù so sánh thứ 3 – chính trị.
Hai phạm trù so sánh đầu tiên đều dựa trên cơ sở năng lực và tư tưởng tinh thần của bản thân nhân vật. Nhưng trong “thực chiến” luôn tồn tại những người thông minh chấp nhận đi ngược lại đạo lý trung – hiếu – tín – nghĩa để đạt mục đích. Trình Dục, Khổng Minh là những mưu sĩ có “đầu óc chính trị” sáng suốt hơn so với đám Từ, Bàng. Đây cũng là nguyên nhân giúp họ có sự nghiệp xán lạn hơn 2 người còn lại. Theo những đánh giá hiện đại, Bàng Thống ngay từ đầu đã “toàn tâm toàn ý” trung thành với Lưu Bị.
[/size][size]
Ông gia nhập Đông Ngô nhằm mục đích “nội ứng ngoại hợp” với Khổng Minh, Từ Thứ, giúp liên minh Lưu Bị – Tôn Quyền giành thắng lợi tại Xích Bích, qua đó xoay chuyển cục diện đối với Lưu Bị, trước đó vốn rất tệ hại. Sau khi kết thúc đại chiến Xích Bích, Bàng Thống về đầu quân cho Lưu Bị. Thậm chí, ông cũng sẵn sàng “đi lên từ vị trí thấp nhất”, chứ không đem thư tiến cử của Khổng Minh, Lỗ Túc ra làm khó Lưu. Quả nhiên, “chân tài thực học” của Bàng Thống không khiến Lưu Bị thất vọng. Ngay cả Khổng Minh cũng khiêm tốn nói rằng Phượng Sồ “tài giỏi hơn mình mười lần”.
Khổng Minh tiến cử Bàng Thống, sau lại muốn phế Bàng Thống
Gia Cát Lượng giúp Lưu Bị lấy được Kinh Châu, nhưng khi đối diện với “đất dữ” Tây Xuyên cũng phải bó tay. Vừa không thể khuyên Lưu Bị “trở mặt” với Lưu Chương, lại không dám tái diễn “Xích Bích đại chiến” với Tây Xuyên, Khổng Minh buộc phải mượn cớ tới Đông Ngô viếng Chu Du để cầu cứu Bàng Thống. Về sau, Ngọa Long Khổng Minh trấn thủ Kinh Châu, trong khi Phượng Sồ Bàng Thống tấn công Tây Xuyên, hai ông trở thành tả hữu đắc lực của Lưu Bị.
So sánh thực lực giữa Bàng Thống và Gia Cát Lượng vẫn là chủ đề tranh luận không có hồi kết của các học giả đương đại. Luồng quan điểm nói Bàng Thống tài năng hơn Khổng Minh cho rằng, về võ công, Bàng Thống chỉ dùng 2 “tướng già” là Hoàng Trung, Ngụy Diên đã có thể phá vây ở Tây Xuyên. Tuy nhiên, vào thời điểm chiến dịch Tây Xuyên sắp “đại công cáo thành” thì tình hình đã xuất hiện “đột biến”. Theo nhiều tài liệu để lại, Khổng Minh đã gửi cho Bàng Thống một lá thư “đe dọa”. Gia Cát Lượng lợi dụng lòng trung thành của Bàng Thống đối với Lưu Bị cũng như sự ưu ái của Lưu đối với Bàng để khiến Lưu Bị dao động, gián tiếp dẫn tới cái chết của Bàng Thống về sau.
Ngọa Long – Phượng Sồ mâu thuẫn, Lưu Bị tiến thoái lưỡng nan
[/size][size]
Trong thư gửi Lưu Bị, Gia Cát Lượng mượn chuyện “quan sát tinh tượng” lành ít dữ nhiều để khuyên Lưu Bị lui quân, trong khi Bàng Thống cũng “chiêm tinh” nhưng nêu ra quan điểm trái ngược. Vấn đề mâu thuẫn ý kiến giữa Ngọa Long – Phượng Sồ khiến Lưu Bị gặp khó khăn lớn trong việc quyết định chiến lược ở Tây Xuyên. Một mặt, Lưu rất ưu ai mưu thần quân sự tài năng Bàng Thống, mặt khác cũng vô cùng tin cẩn Gia Cát Khổng Minh “liệu sự như thần”. Về sau, để bảo toàn lực lượng, Lưu Bị đành phải quyết định lui về Kinh Châu. Để khuyên giải Bàng Thống vốn chủ chiến, Lưu Bị nói với Bàng – “Ta nằm mơ thấy thần nhân cầm thiết bổng đánh vào tay phải, ngủ dậy vẫn còn thấy đau. Liệu có phải điềm dữ chăng?”
Bàng Thống vốn tính khảng khái, đặc biệt không tin chuyện điềm báo, cho nên thẳng thắn đáp lại – “Tráng sĩ ra trận bị thương là chuyện thường, chủ công hà tất phải đa nghi chuyện mộng mị?”
“Chủ công bị Khổng Minh che mắt. Người này cũng vì không muốn Thống độc chiếm đại công nên mới cố tình khiến chủ công nghi kỵ mà thôi. Lòng nghi kỵ thành giấc mộng, chứ nào có điềm xấu gì? Thống rút ruột rút gan, mong chủ công đừng nói thêm mà nên sớm quyết ngày tiến công”. Những phát ngôn của Bàng Thống thời điểm đó được các nhà sử học đương đại đánh giá là “vượt qua tầm tri thức của thời đại”.
Tuy nhiên, khi Bàng Thống nói ra những lời khảng khái của mình, cũng là lúc lòng trung của ông đối với Lưu Bị “tuột dốc không phanh”. Phượng Sồ đã không còn muốn dốc lòng tận tụy vì Lưu nữa. Song bi kịch của ông cũng đến từ đây, bởi Bàng Thống luôn tôn sùng tư tưởng trung nghĩa, trung thành tuyệt đối.
Nhìn thấu Lưu Bị, Bàng Thống lấy cái chết để “nhượng hiền”
Trong “Tam Quốc diễn nghĩa”, các mưu sĩ thường rất ít nhắc đến cái chết trong lời thề của mình. Một khi chữ “chết” được buông ra, rất có thể nhân vật đó đã có động cơ để kết thúc sự sống. Ví dụ, Quách Gia đã nói với Tào Tháo khi bắc phạt – “Mỗ cảm kích đại ân của Thừa tướng, đến chết cũng không báo đáp hết được”. Sau đó, Quách Gia bệnh mất. Tương tự, Bàng Thống được cho là “không còn tâm huyết” với Lưu Bị, song vẫn phải sống tuân theo lý tưởng trung nghĩa mà bản thân theo đuổi. Giống với Quách Gia, Bàng Thống cũng đặt tiền đồ của quốc gia cao hơn sinh tử cá nhân.
[/size][size]
Dù Quách Gia không biết Lưu Bị là người ra sao, song ông tin rằng đường lối chính trị Nho gia của Thục Hán là ưu tú hơn Pháp gia của Tào Tháo. Bàng Thống cũng vậy, mặc dù ông không thể xác định Gia Cát Lượng sẽ dẫn dắt Lưu Bị tới đâu trong tương lai, song ông tin tưởng “Nho – Pháp kết hợp” của Lượng cao hơn so với đường lối Nho gia của Lưu. Bàng Thống được đánh giá rất cao ở lòng trung thành.
Đây cũng chính là điểm khiến Bàng không lựa chọn con đường đấu đá với Khổng Minh, mà quyết định dùng cái chết để “nhường” Gia Cát Lượng. Động cơ của Bàng Thống được phân tích gồm một số điểm. Thứ nhất, nhằm bảo vệ tôn nghiêm của bản thân, thà “da ngựa bọc thây” chứ không “đào ngũ”. Trên lý thuyết, Bàng Thống hoàn toàn có thể vâng lời Lưu Bị và lui quân ở Tây Xuyên để bảo toàn tính mệnh, nhưng ông không làm như vậy. Đây cũng là điểm khác biệt lớn nhất trong tính cách của Lưu và Bàng.
Thứ hai, Bàng Thống vì muốn “bảo vệ” Gia Cát Lượng nên đã “đẩy” cái chết của mình về phía Lưu Bị. Bàng Thống biết được Lưu Bị vô cùng mê tín, nên mới dựa vào sự quan tâm của Lưu Bị để khiến Lưu đổi ngựa cho mình. Bàng Thống cưỡi ngựa của Lưu không chỉ “gặp nạn” chết rất nhanh, mà tội lỗi cũng đổ lên đầu Lưu Bị. Như vậy, Lưu Bị sẽ không thể khép tội Khổng Minh.
Thực chất, “thần nhân” trong giấc mơ của Lưu cho thấy Lưu Bị rõ ràng đã có sự nghi ngờ Gia Cát Lượng. Đối với Lưu, người được gọi là “thần nhân” chỉ có Gia Cát Khổng Minh.
Thứ ba, Bàng Thống chọn địa điểm “ra đi” là đèo Lạc Phượng (ngầm ý Phượng Sồ ngã xuống ở đây) cũng để an ủi Lưu Bị rằng “số mệnh đã tới lúc chết, Lưu không nên quá tự trách”. Thứ tư, Bàng Thống cố ý đẩy Ngụy Diên ra tiền tuyến, trong khi bản thân chỉ huy hậu quân vốn gặp nhiều nguy hiểm hơn.
Các nhà phân tích cho rằng, Bàng muốn gửi một thông điệp “thật rõ ràng” tới Gia Cát Lượng rằng “ta cam tâm tình nguyện nhường công lao và địa vị, chứ không phải chết trong tay Khổng Minh, cũng không phải không nhìn ra mưu kế của Khổng Minh”. Căn cứ vào phân tích trên thì không thể buộc tội Khổng Minh là người chịu trách nhiệm về cái chết của Bàng Thống. Điều Lượng làm chỉ là một đòn tâm lý đối với Lưu Bị, nhằm đạt mục tiêu của mình.
Tuy nhiên, chiêu này của Khổng Minh ngược lại đã khiến Bàng Thống nhìn thấu sự “ngu nhân, ngu nghĩa và ngu tín” của Lưu Bị, qua đó quyết định dùng cái chết để từ bỏ việc phò tá Lưu. Có nhiều ý kiến bình luận cho rằng, với khả năng quân sự điều khiển “thiên binh vạn mã” của mình, nếu Bàng Thống không định tự sát thì cho dù là cao nhân tầm cỡ Quách Gia cũng chưa chắc đánh bại được ông.
Thêm vào đó, tại đèo Lạc Phượng, cho dù Bàng Thống không thể đánh thắng thì cũng thừa khả năng bảo toàn tính mạng, khi chủ tướng Tây Xuyên Trương Nhiệm chỉ là một nhân vật vô danh. Ngày nay, nhiều học giả Trung Quốc vẫn phải cảm thấy “ngỡ ngàng” trước thực tế rằng đằng sau cái chết “loạn tiễn xuyên tâm” lại là cả một kế sách tinh vi được Phượng Sồ một tay sắp đặt.
Không nghi ngờ gì, Bàng Thống là người duy nhất có đủ tài cán “đả thông” đất Thục.
Cũng chính Bàng Thống mới đủ sáng suốt và tinh tế để chuyển giao quyền lực lại cho Khổng Minh “tài trí thấp hơn một bậc, chí hướng cao hơn một bậc”.
Ngọa Long học Phượng Sồ, thiên hạ về tay Tư Mã gia
[/size][size]
Bàng Thống không còn, nhưng có quan điểm cho rằng tư tưởng của ông đã để lại ảnh hưởng sâu sắc tới Gia Cát Lượng. Quan điểm này được nêu ra dựa trên những hành động cụ thể của Khổng Minh, được cho là “mang tính chất ly khai và làm suy yếu” thế lực Lưu Bị: điều động Trương Phi – Triệu Vân đi nơi khác, chỉ giữ Quan Vũ trấn thủ Kinh Châu, từ đó chia rẽ bộ ba Lưu – Quan – Trương. Sau này, Khổng Minh không phụ sự kỳ vọng của Bàng Thống, đã thi hành chính quyền “Nho – Pháp kết hợp” tại Tây Xuyên.
Quan trọng hơn, về sau khi Gia Cát Lượng lâm vào tình thế tiến thoái lưỡng nan như Bàng Thống, ông cũng học theo cách làm lý trí của Bàng: trung thành với Thục Hán, song cuối cùng vẫn “giao thiên hạ” vào tay họ Tư Mã. Người ta vẫn nghi hoặc, Lưu Bị “Long – Phượng kiêm đắc”, vì sao vẫn không “an thiên hạ”? Có ý kiến cho rằng nguyên nhân chính bởi vì Lưu Bị “chỉ sờ được lông phượng, đuôi rồng”, chứ chưa từng thực sự “sở hữu” Ngọa Long – Phượng Sồ.
Nhân vật duy nhất được đánh giá có khả năng “đằng long giá phượng” chính là Tư Mã Chiêu. Tả hữu của Chiêu là Đặng Ngải, Chung Hội là 2 người được ví với cặp Khổng Minh – Bàng Thống của Thục. Lịch sử Trung Quốc vẫn có câu “Long phượng thường thấy, nhưng chủ công biết an thiên hạ không thường gặp”.[/size]